Powierzchnia parku wynosi 51 134 ha (park – 38 731 ha, otulina – 12 403 ha[1]). Powierzchnia leśna stanowi ok. 60% parku, 30% stanowią użytki rolne, 10% stawy i cieki wodne, a 2% tereny zabudowane.
Celem ochrony jest przede wszystkim zachowanie kompleksów leśnych oraz łąk śródleśnych wraz z szatą roślinną, a szczególnie roślinami chronionymi i rzadkimi zbiorowiskami roślinnymi[3]. Podejmowane są szczególnie działania na rzecz poprawienia stosunków wodnych na terenach leśnych i terenach podmokłych.
Na terenie parku znajdują się liczne stawy hodowlane, stanowiące istotny składnik krajobrazu. Często spotykane są tu torfowiska oraz tereny źródliskowe. Poza krajobrazem stawów rybnych występują tu też krajobrazy: z dominacją siedlisk lasów mieszanych świeżych; lasów iglastych borów i lasów mieszanych zdominowanych przez monokultury sosnowe oraz krajobraz dolin rzecznych z fragmentami łęgów wierzbowo-topolowych i torfowisk[4].
Pierwsze robocze wytyczenie granic parku na obszarze dorzecza górnej Liswarty dokonane zostało przez Janusza Hereźniaka i Izabellę Maszczyńską w latach 1982–1983. Jednakże ze względu na to, że w roku 1994 weszła w życie ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, dopiero w 1996 roku przygotowana została dokumentacja projektowa Parku Krajobrazowego „Lasy nad Górną Liswartą”[5].
Siedziba parku wpierw znajdowała się w miejscowości Herby, a następnie przeniesiona została do sąsiedniej Kaliny.
Rezerwaty przyrody
Na terenie parku znajduje się pięć istniejących oraz dwa projektowane rezerwaty przyrody.
Istniejące na terenie parku rezerwaty przyrody mają charakter leśno-florystyczny i leśny. W rezerwatach „Cisy nad Liswartą” oraz „Cisy w Łebkach” w drzewostanie dominuje olsza czarna zajmując ok. 60% całego drzewostanu z domieszką sosny zwyczajnej, świerka pospolitego oraz brzozy. W obu przypadkach celem ochrony jest zachowanie naturalnych stanowisk cisa pospolitego. W obu rezerwatach zasoby florystyczne oszacowano na prawie 200 gatunków roślinnych w każdym.
W rezerwacie „Rajchowa Góra” dominującymi gatunkami w drzewostanie są sosna zwyczajna i buk zwyczajny stanowiące odpowiednio ok. 50% i 30% masy drzewostanu. Na obszarze tego rezerwatu szacuje się występowanie ok. 100 gatunków roślin naczyniowych. Celem ochrony jest wielogatunkowy las mieszany pochodzenia naturalnego.
Na terenie parku krajobrazowego znajduje się pięć użytków ekologicznych: „Bagno w Jeziorze” niedaleko miejscowości Jezioro, „Jeziorko” w pobliżu miejscowości Korzonek, Bagienko w Pietrzakach w miejscowości Pietrzaki, „Brzoza” koło wsi Lubockie oraz „Żwirowiska w Cieszowej”.
„Jeziorko” położone jest w obrębie leśnictwa Hutki. Jest to wyrobisko potorfowe otoczone częściowo borem bagiennym Vaccinio uliginosi-Pinetum. Na obszarze torfowiska występuje wełnianka wąskolistna.
„Lubocki Łęg” wcześniej był projektowanym rezerwatem przyrody, położonym na obszarze leśnictwa Lubockie. Proponowana powierzchnia rezerwatu miała wynosić ok. 40 ha. Celem ochrony miał być fragment podgórskiego łęgu jesionowego. Ze względu na osuszenie stawów i terenów podmokłych obecnie trwają starania o renaturalizację tego terenu. Chronione prawnie rośliny na tym obszarze to: goryczka wąskolistna, kukułka szerokolistna, kruszczyk błotny, liczydło górskie, listera jajowata, mieczyk dachówkowaty, podkolan biały. Utworzenie rezerwatu na tym obszarze zaproponowane zostało przez Janusza Hereźniaka w roku 1993, natomiast w roku 2004 zaproponowano utworzenie użytku ekologicznego na części tego obszaru pod nazwą „Trzęślicowa łąka w Lubockiem”.
Pomniki przyrody
Na terenie parku znajdują się 54 zarejestrowane pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej. W większości przypadków są to pojedyncze drzewa oraz grupy czy aleje drzew. Ochronie podlegają też pojedyncze stanowiska cennych gatunków roślin oraz głaz narzutowy.
Na terenie parku znajduje się szereg obiektów, posiadających walory środowiska kulturowego, które zaleca się chronić[10]. Są to m.in. historyczne układy przestrzenne w miejscowościach Boronów, Kochanowice, Lisów, Mochała i Olszyna, czy zespoły pofolwarczne.
Obiekty kulturowe podlegające ochronie na terenie parku
↑Projekt Planu Ochrony PK „Lasy nad Górną Liswartą”, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 2006, s. 4.
↑Projekt Planu Ochrony PK „Lasy nad Górną Liswartą”, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 2006, s. 10.
↑Janusz Hereźniak, Świat roślin w istniejących i projektowanych obiektach ochrony przyrody Parku Krajobrazowego „Lasy nad Górną Liswartą”, [w:] red. Marceli Antoniewicz Ziemia Częstochowska Tom XXXII, Wyd. Częstochowskie Towarzystwo Naukowe, Częstochowa 2005, s. 264–266.
↑ abDane za 2005 rok na podstawie Rejestru Pomników Przyrody w woj. śląskim według Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody.
↑Projekt Planu Ochrony PK „Lasy nad Górną Liswartą”, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 2006, s. 58–60.
Bibliografia
Janusz Hereźniak, Świat roślin w istniejących i projektowanych obiektach ochrony przyrody Parku Krajobrazowego „Lasy nad Górną Liswartą”, [w:] red. Marceli Antoniewicz Ziemia Częstochowska Tom XXXII, Wyd. Częstochowskie Towarzystwo Naukowe, Częstochowa 2005. ISBN 83-7098-958-6.
Projekt Planu Ochrony PK „Lasy nad Górną Liswartą”, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 2006 (Raport przejściowy z realizacji Etapu III prac na projektem planu ochrony Parku Krajobrazowego „Lasy nad Górną Liswartą”)