Pierwotna nazwa Niemodlim pochodzi od imienia pierwszego właściciela lub zasadźcy Niemodlima. Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w łacińskim dokumencie z 1224 roku wydanym przez księcia śląskiego Kazimierza I opolskiego, gdzie zanotowana została w zlatynizowanej formie „Nemodlina villa” (pol. wieś Niemodlin lub wieś Niemodlina)[3]. Dnia 28 maja 1260 w łacińskim dokumencie Władysława opolskiego wydanym w Raciborzu miejscowość wymieniona jest jako wieś villa Niemodlim oraz villa Niemodlin[4][5].
W 1295 (lub 1305 – data jest niepewna) w księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol.Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) miejscowość wymieniona jest jako Nemodlim alias Falkenberg. Kronika wymienia również miejscowości, które zostały wchłonięte przez miasto Wessele jedną z obecnych dzielnic Niemodlina Wesele, Lypno dzisiejszą dzielnicę Lipno. Stephani villa dzisiejsze Szczepanowice[6]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Falcoberga[7].
Obecną nazwę zatwierdzono urzędowo 19 maja 1946[14].
Historia
Sam Niemodlin istniał już prawdopodobnie w X wieku jako osada targowa. Według legendy, św. Wojciech podczas swojej podróży misyjnej zatrzymał się tutaj i zaczął budować kościół (przez miasto przebiegał główny szlak do Pragi i Brna). Miasto powstało przed rokiem 1224, a prawa miejskie uzyskało w 1283 roku. Najstarsza potwierdzona wzmianka o Niemodlinie pochodzi z 1224 roku. Prawa miejskie zostały nadane przez księcia Kazimierza, w zamian za koszty poniesione przy otaczaniu zamku opolskiego wysokim murem. Miasto w 1313 roku stało się siedzibą księstwa niemodlińskiego i pozostawało nią do 1460 roku.
W XVIII wieku Niemodlin podlegał inspekcji podatkowej w Prudniku[15]. Od 1779 do końca II wojny światowej miasto należało do hrabiów von Praschma. Głównym źródłem utrzymania mieszkańców w czasach feudalnych było rolnictwo oraz leśnictwo. Na początku XIX wieku powstała w mieście fabryka lin oraz Browar Niemodlin. Od czasu wojen śląskich do 1945 r. miasto należało do Królestwa Prus i od 1871 r. do Cesarstwa Niemieckiego i nosiło nazwę Falkenberg (Falkenberg O.S., O/Schl. itp.); w okresie międzywojennym stacjonował tutaj Batalion Wartowniczy Falkenstein (niem. Wach-Bataillon Falkenstein).
Od 1816 do 1945 Niemodlin był siedzibą starostwa (Landkreis Falkenberg O.S.), po którym pozostała m.in. dawna siedziba (obecnie zajęta przez bank). Miasto było również siedzibą powiatu w okresie powojennym w latach 1946–1975. Po reaktywacji powiatów w 1999 roku, ziemie byłego powiatu włączono do powiatu opolskiego oraz częściowo do powiatów nyskiego i brzeskiego.
Po zakończeniu II wojny światowej Niemodlin znalazł się w granicach Polski.
1 grudnia 1945 do Niemodlina włączono gminy Szczepanowice i Wesele[16].
W 1982 działacze prudnickiej opozycji demokratycznej Jan Naskręt i Eugeniusz Wyspiański wykonali około 2,5 tysiąca ulotek z napisem „Solidarność zwycięży”, które zostały rozwieszone przez Stanisława Żądło m.in. w Głubczycach, Niemodlinie i na murach ZPB „Frotex” w Prudniku[18].
Zabytki
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[19]:
miasto w ramach średniowiecznego założenia, w tym unikatowy wrzecionowaty rynek z zespołem kamieniczek pochodzących głównie z XVIII i XIX w., choć są wśród nich też starsze
kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, gotycki, z poł. XIII – XIV w. z przekształceniami barokowymi, zbudowany na początku XIII w. (prezbiterium), rozbudowany w wieku XV o nawę i wieżę. Część wyposażenia wewnątrz kościoła (ambona, ołtarze i rzeźby) z XVII i XVIII wieku. Renesansowy dzwon z 1522 roku. Ogrójec w południowej ścianie prezbiterium kościoła z rzeźbami pochodzącymi z XVIII w. Kościół jest siedzibą parafii,
zespół plebanii: plebania, z XV w., 1803 r., organistówka, z poł. XIX w.
zespół zamkowy, z XIV/XV w., XVI w., XVIII w.: oficyna i zabudowania stajenne, barokowy budynek bramy prowadzący do zamku, most zamkowy, mur z bastejką, park
Zamek w Niemodlinie wybudowany przez księcia Bolesława Niemodlińskiego około roku 1313 w miejscu drewnianego grodu kasztelańskiego. W XIV i XV wieku wielokrotnie przebudowywany i rozbudowywany. W 1552 roku zniszczony przez pożar. Odbudowa ruszyła dopiero około roku 1573. Około 1740 roku przekształcony w pałac w stylu późnobarokowym. W latach 1869–1873 przebudowany przez architektów z Drezna i Düsseldorfu. Całość założenia utrzymana w stylu renesansowym.
mury obronne, fragmenty w południowej części miasta. Mury wzniesione w XV wieku. Pierwotnie miały dwie bramy: Opolską i Nyską. Znaczną część murów zburzono w 1860 roku. Zachowały się pozostałości ganków strzelniczych,
arsenał, ul. Bohaterów Powstań Śląskich 7, z XVII w.,
domy, ul. Bohaterów Powstań Śląskich 3, 5, 10, 11, 13, 18, z XVIII w., XIX w., XX w.
zajazd, obecnie dom mieszkalny, ul. Brzeska 1, z pocz. XIX w., XX w.
dom, ul. Drzymały 2, z 1600 r., XX w.
domy, Rynek 1, 2, 3, 10, 11, 18, 20, 21, 23, 34, 39, 41, 43, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 53, Rynek / Szewska 1, z poł. XVIII w. – XX w.
inne zabytki:
dawny ratusz, budynek mieszkalny oznaczony numerem 51. Zbudowany na początku XIX wieku zastąpił stary ratusz istniejący niegdyś w centralnej części rynku. Piwnice zachowały sklepienia kolebkowe
kuta latarnia z początku XX w. stojąca w miejscu dawnego pręgierza na placu przed kościołem
Według danych z 31 grudnia 2012 miasto liczy 6496 mieszkańców[20].
Piramida wieku mieszkańców Niemodlina w 2014 roku[1].
Sport
W Niemodlinie działa klub sportowy MKS Sokół Niemodlin, założony w 1951 roku pod nazwą Orzeł Niemodlin. W sezonie 2012/2013 piłkarze tego klubu występują w II grupie opolskiej klasy „A”. W sezonie 2012/2013 zespół awansował do klasy okręgowej OZPN Opole.
Transport
Od 2021 r. droga krajowa nr 46 omija miasto od południowego wschodu obwodnicą. Przez Niemodlin przechodzi linia kolejowa nr 329 (Szydłów – Gracze (Lipowa Śląska)) ze stacją Niemodlin. Kursowanie pociągów pasażerskich zawieszono 1 lutego 1996. Od tamtej pory docierały tu tylko pociągi towarowe wywożące bazalt z kopalni bazaltu w Graczach.
↑Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 11.
↑Konstanty Damrot, „Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde”, Verlag von Felix Kasprzyk, Beuthen 1896.
↑Rozporządzenie Wojewody Śląsko-Dąbrowskiego z dnia 27 listopada 1945 o podziale powiatu niemodlińskiego w województwie śląsko-dąbrowskim na gminy wiejskie i gromady (Katowice: Śląsko-Dąbrowski Dziennik Wojewódzki z dnia 22 grudnia 1945 r., Nr. 34, Poz. 463).
Franciszek Piekosiński: Monumenta Meadievii Historica. Codex diplomaticus Poloniae minoris, Volumes 9-10. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1886, s. 40–41.