14 lipca 1570 – Pius V bullą Quo primum promulgował pierwszy mszał obejmujący całość liturgii
7 lipca 1604 – Klemens VIII dokonał nieznacznej korekty mszału Piusa V
2 września 1634 – nowa edycja mszału, wydana przez Urbana VIII
1884 – nowa edycja mszału, wydana przez Leona XIII
25 lipca 1920 – Benedykt XV wydał nowy mszał, z uwzględnieniem zmian dokonanych przez Piusa X
1955 – Pius XII zatwierdził nowe wydanie mszału, dopuścił możliwość częściowego stosowania języków narodowych, zreformował obrzędy Wielkiego Tygodnia (też liturgii godzin)
2000 – III wydanie mszału za pontyfikatu Jana Pawła II. Zawarto w nim nową redakcję Wprowadzenia Ogólnego do Mszału Rzymskiego. Publikacja III wydania była owocem długiego procesu rozeznawania kościelnego. Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów pracowała nad nim od 1996[1].
2008 – poprawione wydanie mszału, wydane z polecenia papieża Benedykta XVI.
Układ
Mszał rzymski podzielony jest na rubryki (od łac.ruber, czerwony) i nigryki (od łac. niger, czarny). Rubryki to komentarze lub wskazówki dla celebransów, które nie są odczytywane podczas mszy, natomiast nigryki zawierają formularze mszalne, prefacje, modlitwy i inne teksty przeznaczone do odczytania podczas sprawowania mszy.
Układ mszału różni się w zależności od formy rytu.
Forma zwyczajna rytu rzymskiego
Na pierwszych stronicach mszału znajduje się „Ogólne wprowadzenie do mszału rzymskiego” (w skrócie OWMR), czyli normy dotyczące wszystkiego, co związane jest ze sprawowaniem mszy. Po OWMR następują formularze mszalne roku liturgicznego, ułożone w kalendarzowym porządku niedziel i świąt, wśród których szczególne miejsce zajmują obchody triduum paschalnego.
Po formularzach miejsce mają „Obrzędy Mszy Świętej”, kolejno:
Na kolejnych stronicach znajdują się formularze mszalne w mszach o świętych i świętach oraz uroczystościach ruchomych. Następnie występują formularze mszalne w mszach obrzędowych, okolicznościowych, wotywnych itp. Na końcu mszału rzymskiego dla diecezji polskich dodatkowo zamieszczono teksty liturgii mszy w języku łacińskim oraz kilka podstawowych formularzy mszalnych w tym języku.
Forma nadzwyczajna rytu rzymskiego
Cechą charakterystyczną mszału formy nadzwyczajnej rytu rzymskiego jest umieszczenie na początku Bulli Piusa V wprowadzającej mszał rzymski do liturgii w całym Kościele łacińskim. Bulla pochodzi z 1570.
Układ mszału:
rubryki ogólne (Rubricae generales) i szczegółowe (Rubricae missalis romani)
kalendarium
opis sposobu odprawiania mszy (Ritus servandus in celebratione Missae)
rozdział o błędach i ułomnościach w czasie odprawiania mszy (De defectibus in celebratione Missae occurentibus)
modlitwy odmawiane przed i po mszy
objaśnienia co do sposobu okadzania darów i ołtarza
formularze mszalne na poszczególne okresy roku kościelnego od I niedzieli Adwentu do Wielkiej Soboty włącznie (Proprium de tempore)
części stałe mszy (Ordo Missae)
prefacje
kanon mszy (Canon Missae) – po lewej stronie pierwszej strony kanonu jest zawsze rysunek ukrzyżowania
ciąg dalszy formularzy mszalnych (od niedzieli Zmartwychwstania do ostatniej niedzieli roku kościelnego)
formularze mszalne dla poszczególnych świętych (proprium sanctorum) ułożone od 29 listopada do 26 listopada
Kartki kanonu mszy mają zakładki (paginatory – łac. pagina – kartka, strona) – każda kartka ma jedną zakładkę (zakładki są przyczepione do krawędzi strony w kolejności od dołu do góry, tzn. kolejne strony mają zakładki coraz wyżej). Spowodowane jest to tym, że w formie nadzwyczajnej rytu rzymskiego po konsekracji kapłan nie może rozdzielić palców, które dotykały Hostii. Zakładki na każdej stronie ułatwiają mu przekładanie stron.
Mszaliki dla świeckich
Kościół zaleca wiernym świeckim, by korzystali ze specjalnych wydań mszału połączonego z lekcjonarzem, w mniejszym, wygodnym formacie. Ułatwia to głębsze przeżywanie bogactwa treści mszy świętej.
Życzę, by nowy, bardzo potrzebny „Mszał z czytaniami” (...) pomagał ludowi Bożemu w Polsce zbliżyć się do stołu Słowa Bożego i Najświętszej Ofiary Eucharystycznej, która jest źródłem i szczytem całego życia chrześcijańskiego.
Pierwsze mszaliki pojawiły się przed reformą posoborową liturgii. Popularne były mszaliki na niedziele i święta zawierające teksty mszalne tłumaczone na język polski. Za wzorem niemieckim przygotowanym przez Aselma Schotta OSB, benedyktyna z opactwa Beuron[2], na początku lat sześćdziesiątych wydany został mszalik zawierający wszystkie teksty mszalne jak mszał po łacinie i po polsku (czytania tylko po polsku). Po motu proprio Summorum Pontificum został wznowiony przez Wydawnictwo Bractwa św. Piusa X, Te Deum.