Pochodził z rodziny kniaziów litewskich, herbu Hippocentaurus[2][a]. Jan z Trzciany stwierdził w pisanym po łacinie jego życiorysie z 1544, że rodzice Michała mieli niedaleko Wilna wieś o nazwie Giedrojcie (lit.Giedraičiai[3]), gdzie najprawdopodobniej się urodził[4]. Z kolei ks. Wincenty Bogacki stwierdził, że urodził się on w dziedzicznej miejscowości Widziniszkach (lit.Videniškiai[5]) w 1425[6]. Rok urodzenia jest datą hipotetyczną, nie popartą żadnymi danymi źródłowymi[6]. Pewnym jest jedynie, że urodził się w I połowie XV wieku, w okolicy 1425[6]. Ponadto w dzieciństwie często chorował i był dzieckiem niepełnosprawnym, posługującym się kulami podczas chodzenia oraz był niskiego wzrostu[2]. Z późniejszych przekazów, jak również na podstawie badań relikwii, stwierdzono, że Michał miał jedną nogę krótszą[2]. W młodości – jak stwierdził to Jan z Trzciany – zajmował się robotami ręcznymi, wykonując naczynia do przenoszenia chorym Najświętszego Sakramentu[7]. Ponadto, stroniąc od towarzystwa, poświęcał wolny czas na modlitwę, szczególnie do Chrystusa Ukrzyżowanego, którego wizerunek nosił na piersiach[8].
W wieku dojrzałym wstąpił w 1460 do Zakonu Kanoników Regularnych od Pokuty w Bystrzycy (biał.Быстрыца) na Litwie (obecnie Białoruś), gdzie został przyjęty do nowicjatu[8]. Po kilku miesiącach został skierowany do klasztoru w Krakowie, gdzie złożył profesję zakonną na ręce generała zakonu o. Augustyna[8]. W 1461 rozpoczął studia na wydziale sztuk wyzwolonych Akademii Krakowskiej, którą ukończył w 1465 z tytułem bakałarzateologii[2]. Pozostał jedynie przy ślubach zakonnych rezygnując ze święceń kapłańskich[2].
Mieszkając w klasztorze przy kościele św. Marka w Krakowie tak o nim Jan z Trzciany później napisał[9]:
Nie wyźrzał nic inszego, iedno ziemia łoszkiem była, pościel słoma, sprzęt iego paciorki, a rozga zawieszona dla dyscypliny. Na takim dostatku sprzętu swego mąż Boży przestawał...
Jan z Trzciany
Dużo czasu spędzał na kontemplacji męki Chrystusa i modlitwie[2]. Modlił się głównie przed wielkim krucyfiksem znajdującym się na łuku tęczowym (obecnie od XVIII wieku znajduje się w ołtarzu) kościoła św. Marka oraz przed obrazem Matki Bożej nazwanym później Obrazem Matki Boskiej Giedroyciowej, wykonując potem obowiązki zakrystiana[2]. Pewnego razu – jak wyznał to swojemu spowiednikowi Janowi ze Żmigrodu – przemówił do niego Chrystus z krzyża, w słowach[2]:
Bądź cierpliwy aż do śmierci, a dam Ci koronę życia.
Surowy tryb życia spowodował z czasem wyczerpanie jego organizmu i kłopoty zdrowotne[12]. Zmarł 4 maja 1485 modląc się w postawie klęczącej w otoczeniu współbraci w opinii świętości[2]. W uroczystościach pogrzebowych, które odbyły się kilka dni później (przy licznym udziale m.in. wiernych) brał udział Świętosław Milczący, który przekazał pisemną wolę zmarłego o miejscu jego pochówku[13]. Spoczywa w prezbiterium obok wejścia do zakrystii kościoła św. Marka[14].
Proces beatyfikacyjny
Tuż po jego śmierci za jego wstawiennictwem dokonywały się liczne łaski i uzdrowienia, które doprowadziły do tego, że zaczęto je spisywać[15]. W 1521 otwarto po raz pierwszy grób Michała Giedroycia, stwierdzając dobry stan jego zwłok[14]. Następnie podczas przebudowy prezbiterium kościoła na początku XVII wieku ponownie otwarto jego grób, wydobywając czaszkę i kości ramienia, które umieszczono w drewnianej szkatule w nowym nagrobku z epitafium oraz rzeźbą przedstawiającą leżącą postać zmarłego[14]. Po raz trzeci otwarto grób 4 czerwca 1624 podczas uroczystości z udziałem wiernych[16]. Po zabezpieczeniu prochów i kości 11 sierpnia tegoż roku odbyła się uroczystość podniesienia relikwii (łac.Sublevatio ossium) z udziałem celebrującego mszę świętą bp. Tomasza Oborskiego[17]. Po tej uroczystości wykończono w stylu późnorenesansowym jego nagrobek, który wykonano z piaskowca pińczowskiego oraz częściowo z czarnego i czerwonego marmuru w formie zamkniętej półkolistej niszy przyściennej ujętej w podwójne pilastry dźwigające belkowanie z dekoracją oraz posągami aniołów[18]. Około roku 1700 obok grobowca ustawiono ołtarzyk, w którego nastawie umieszczono czarną trumienkę z relikwiami trumny Michała oraz obraz na blasze z jego wizerunkiem (obecnie są przeniesione do sal muzeum Giedroycianum)[18].
Poczynione starania o wyniesienie Michała Giedroycia przez Stolicę Apostolską na ołtarze zakończyły się niepowodzeniem, ponieważ Święte Oficjum wydało 13 marca 1625[19] dekret z upoważnienia papieża Urbana VIII, nakazujący zaniechanie jego kultu publicznego[20], do czego przyczyniło się również rozwiązanie jego zakonu[2].
Warto dodać, że tytuł błogosławionego - jakim go obdarował Marcin Baroniusz - znajduje się we wszystkich znanych XVII wiecznych katalogach świętych i błogosławionych patronów Polski[21]. Jako błogosławionego wymienia go również publikacja z 1604 z ryciną orła z rozpostartymi skrzydłami i umieszczonymi na nich imionami polskich świętych i błogosławionych pt. (łac.Aquila SS. Patronum Regni Poloniae), która ma przyznaną aprobatę kościelną[22]. Rycina ta znajduje się w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu[22]. Poza tym Michał Giedroyć uważany był za patrona Wielkiego Księstwa Litewskiego (obok św. Kazimierza Królewicza)[23].
Do wznowienia postępowania ku jego beatyfikacji doszło w XX wieku, kiedy posługiwał w kościele św. Marka ks. Wacław Świerzawski, późniejszy biskup[2]. W 1985 przygotowano nowennę do Michała Giedroycia trwającą dziesięć lat. 11 maja tegoż roku odprawiono w Kościele Mariackim w Krakowie uroczystą mszę świętą w intencji szybkiej beatyfikacji duchownego, którą celebrowali kardynałowie: Józef Glemp, Franciszek Macharski i Henryk Gulbinowicz[2]. 24 kwietnia 1998 nastąpiło uroczyste zamknięcie procesu informacyjnego na szczeblu diecezjalnym w sprawie zatwierdzenia jego kultu przez celebrującego mszę świętą w kościele św. Marka, kard. Franciszka Macharskiego[1]. 27 lipca 2001 Stolica Apostolska wydała dekret tzw. Nihil obstat wyrażający zgodę na ponowne rozpoczęcie procesu jego beatyfikacji[24].
W 2017 postulator generalny złożył tzw. positio wymagane w dalszej procedurze beatyfikacyjnej[24]. Po zapoznaniu się z tym dokumentem Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych zaaprobowała dokumentację tego procesu, przedkładając propozycję jego beatyfikacji (zatwierdzenie kultu) do rozstrzygnięcia papieżowi. 7 listopada 2018 papież Franciszek potwierdził istnienie kultu od czasów niepamiętnych, dokonując tym samym tzw. beatyfikacji równoważnej[25].
Powstały liczne wizerunki, obrazy i rzeźby przedstawiające postać Michała Giedroycia. Przy kościele św. Marka zostało utworzone muzeum tzw. Giedroycianum, jako zespół pomieszczeń złożony z kaplicy (z trumienką z jego relikwiami nad którą umieszczono Obraz Matki Boskiej Giedroyciowej) i dwóch sal: Sali Korzeni i Sali Białej (Krzyża) poświęconych Michałowi Giedroyciowi[28]. W kościele tym lub przykościelnym muzeum znajdują się cztery cenne wizerunki błogosławionego[29]:
obraz z 1624 nieznanego artysty przedstawiający klęczącego bł. Michała Giedroycia przed krzyżem i obrazem Matki Bożej oraz trzynaście scen obejmujących jego życie wraz z portretami osób świątobliwych Krakowa (240 × 240) cm;
obraz na blasze z 1624 nieznanego artysty „Modlitwa bł. Michała” (95 × 51) cm;
obraz z XVIII wieku nieznanego artysty „Pogrzeb bł. Michała Giedroycia”;
obraz z XVII wieku nieznanego artysty „Adoracja Matki Bożej przez Michała Giedroycia i św. Kazimierza Królewicza” (160 × 140) cm.
Jego kult szerzą również członkowie działającego przy kościele św. Marka, Bractwa Św. Zofii, czyli Mądrości Bożej, powstałego w 1410[2].
W każdy piątek podczas mszy świętej o godz. 18:30 (zaś w II piątek miesiąca o 12:30) w kościele św. Marka w Krakowie odbywają się modlitwy o jego kanonizację[1]. Ponadto ku jego czci ułożono dwie specjalne litanie[32]. Błogosławionemu poświęcono również liczne utwory literackie[33].
Na Litwie, w parafialnym kościele św. Bartłomieja w Giedrojciach znajduje się współczesna rzeźba Michała Giedroycia, naturalnej wielkości, natomiast w kościele parafialnym pw. św. Wawrzyńca w Widziniszkach znajduje się obraz z jego wizerunkiem[34].
↑Niektóre źródła przypisują mu pochodzenie od gałęzi bojarskiej herbu Poraj. Herb ten (Róża) występuje na licznych jego wizerunkach (→ Dyl 1983 ↓, s. 65, 97).
↑Poszukiwanie źródeł świętości, „Miesięcznik rodzin katolickich Cuda i Łaski Boże”, Nr 4 (2008), 2008 [zarchiwizowane z adresu 2016-01-31]. Brak numerów stron w czasopiśmie
Bibliografia
Andrzej Gerard Dyl: Michał Giedroyć, zwany błogosławionym. W: Polscy święci. red. Joachim Roman Bar. T. 2. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1983, s. 63–102. OCLC749542052.