Mąkolno to wieś łańcuchowa o długości 4 km jej zasadnicza, północna część leży na granicy Gór Złotych i Obniżenia Paczkowskiego, południowa w Górach Złotych, nad potokiem Mąkolnica, na wysokości około 280–410 m n.p.m.[2].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Mąkolno. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego. W południowej części wsi znajdują się niestandaryzowane przysiółki: Zakład i Góry. Teren ten jest zbiorczo oznaczony Mąkolno II na jednej z map[5].
Toponimia
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1260 roku, w której występuje pod nazwą villa Meifridi[6]. W 1316 jako Meynfridisdorf, jest to zniekształcona nazwa Manfredsdorf. Nazwa pochodzi od germańskiego imienia Manfred. Do końca II wojny światowej wieś nazywała się Maifritzdorf[7]. Tuż po wojnie wieś zaczęto nazywać Manfredowice. Oficjalną nazwę Mąkolno nadano w 1947 roku[8].
Historia
Mąkolno powstało najprawdopodobniej ok. 1230 roku na terenie lasu jaki został przyznany opactwu cystersów w Kamieńcu Ząbkowickim od Henryka IV Probusa[6]. Zostało ono zasiedlone przez Niemców wraz z pobliskimi wsiami na terenie Przesieki Śląskiej[6]. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1260 roku[2]. W 1335 po raz pierwszy wzmiankowany jest kościół[9]. W 1625 roku powstał tu pierwszy młyn prochowy. 13 lutego 1692 Hans Krahl otrzymał od cesarza Leopolda I koncesję na rozpoczęcie produkcji prochu czarnego w Mąkolnie, na 3 młynach[6][10]. W 1695 pozwolenie otrzymał od opactwa[6][10]. W 1722 roku wzniesiono obecny kościół[2]. W 1747 roku była to już duża wieś z kościołem, dworem, 3 młynami wodnymi i 6 młynami prochowymi[2]. W 1825 roku w miejscowości było 136 budynków, między innymi: kościół parafialny i szkoła katolicka, szpital, tartak, młyn wodny i duża fabryka prochu[2]. W 1840 liczba budynków wzrosła do 140, ponadto we wsi pojawiła się karczma oraz browar[2]. W 1895 roku w miejscowości powstała kopalnia, która działała do 1945 roku[2]. W tym samym roku postawiono pomnik z okazji 200-lecia działalności fabryki prochu[6]. Po 1945 roku Mąkolno pozostało wsią rolniczo-przemysłową[2]. W 1978 roku było tu 106 gospodarstw rolnych, w 1988 roku ich liczba zmalała do 65[2].
Hanyszów
Obszar na południowy wschód od wsi, na zboczu góry Haniak, na którym jest 10 luźno rozrzuconych gospodarstw, nazywany jest Hanyszów[11].
Zabytki
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[12] kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny, barokowy z XVIII w. (1729-1732)[13].
Do miejscowości przypisuje się fabrykę prochu[2], choć większość jej zabudowań leży na terenie wsi Chwalisław, od 1692 roku produkuje się tu czarny proch – jest ona najstarszą czynną fabryką prochu czarnego na świecie[14][15].
↑ abcdefTadeusz Mikoś, Eugeniusz Salwach, Janusz Chmura, Jerzy Tichanowicz: Złoty Stok Najstarszy ośrodek górniczo-hutniczy w Polsce. Kraków: Wyd. AGH, 2009, s. 214. ISBN 978-83-7464-191-3. (pol.).
↑StanisławaS.SochackaStanisławaS. (red.), Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska. T. 17: Suplement A-Ż, Opole: Wydawnictwo Instytut Śląski : Państwowy Instytut Naukowy - Instytut Śląski, 2016, s. 123, ISBN 978-83-7126-041-4 [dostęp 2024-05-23].