Lipień pospolity
Thymallus thymallus[1]
|
(Linnaeus, 1758)
|
|
|
Systematyka
|
Domena
|
eukarionty
|
Królestwo
|
zwierzęta
|
Typ
|
strunowce
|
Podtyp
|
kręgowce
|
Gromada
|
promieniopłetwe
|
Rząd
|
łososiokształtne
|
Rodzina
|
łososiowate
|
Podrodzina
|
lipieniowate
|
Rodzaj
|
Thymallus
|
Gatunek
|
lipień pospolity
|
Synonimy
|
- Salmo punctatus Gronow, 1854
- Salmo striatus Reisinger, 1830
- Salmo thymallus Linnaeus, 1758
- Salmo thymus Bonnaterre, 1788
- Thymallus decorus Koch, 1840
- Thymallus eliani Valenciennes, 1848
- Thymallus gymnogaster Valenciennes, 1848
- Thymallus gymnothorax Valenciennes, 1848
- Thymallus thymallus kamensis Lukash, 1929
- Thymallus umbrosa Gistel, 1848
- Thymallus vexillifer Fitzinger, 1832
- Thymallus vexillifer Perty, 1832
- Thymallus vulgaris Nilsson, 1832
|
|
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
|
|
|
|
|
Lipień pospolity[3], lipień europejski[4], lipień[5] (Thymallus thymallus) – gatunek słodkowodnej, zimnolubnej ryby łososiokształtnej, gatunek typowy lipieniowatych (Thymallinae).
Występowanie
Występuje na obszarze od zachodniej Walii, Francji i północnych Włoch do Morza Białego. Brak go w południowej Europie i Irlandii. W Polsce występuje głównie w rzekach Pomorza, Karpat i Sudetów. Zasiedla głównie rzeki, rzadko spotykany w jeziorach. Latem przebywa na kamienistych płyciznach, zimą przenosi się do głębszych wód.
Morfologia
Dorasta przeciętnie do 30–40, maksymalnie do 60 cm długości. Rekord świata to 2,18 kg; był to osobnik złowiony w listopadzie 2009 roku w rzece Steinfeld (dopływ Drawy) w Austrii[6]. Jednak zwykle średnia masa tej ryby nie przekracza 1 kg. Ciało ma lekko spłaszczone i małą głowę. Otwór gębowy niewielki, przedni, z drobnymi zębami, szczęka górna nieco dłuższa od dolnej. Łuski są duże, mocno osadzone w skórze. Młode osobniki są srebrzysto-jasnozielone z niebieskawymi plamami na bokach. Osobniki starsze mają grzbiet szarozielony, zielonkawe boki i biały brzuch. Na bokach podłużne ciemne smugi odpowiadające poszczególnym rzędom łusek. Płetwy nieparzyste mają bladofioletowy odcień, płetwa grzbietowa jest długa, wysoka i ozdobiona kilkoma rzędami czerwonych i czarnych plamek. Całe ciało ma metaliczny połysk. Płetwy grzbietowa, odbytowa, i piersiowe większe u samców niż u samic. Dymorfizm płciowy zaznacza się większymi rozmiarami samców oraz – w okresie godowym – ich jaskrawym ubarwieniem i powiększoną płetwą grzbietową.
Etymologia
Łacińska nazwa gatunkowa thymallus, przejęta z greckiej θύμαλλος oznacza „pachnący tymiankiem”. Ryba ta, wyjęta z wody, ma mieć ponoć taki zapach[7].
Biologia
Żywi się głównie larwami chruścików, jętek i innych owadów oraz owadami zbieranymi z powierzchni wody, a także mięczakami i innymi bezkręgowcami. Duże osobniki zjadają również ryby, a nawet ssaki.
Chętnie grupuje się w niewielkie stadka. Żyje przeciętnie 4–5 lat, maksymalnie 14. Jego liczebność i rozmieszczenie ze względu na krótkowieczność są zmienne. Jest bardzo wrażliwy na zanieczyszczenia wody.
Rozród
Samce dojrzewają płciowo w 2 lub 3 roku życia, a samice w 4. Wiosną, w okresie tarła, lipień podejmuje krótkie wędrówki poszukując żwirowych lub kamienistych tarlisk z dobrze natlenioną wodą, które znajduje przeważnie w niedużych dopływach. Tarło obywa się w temperaturze 6–8 °C. Ikra ma barwę bursztynową, jest zasypywana w piasku przez samca, który broni jej przez 2–3 tygodnie inkubacji. Często w jednym gnieździe składa jaja kilka samic.
Ochrona
Znaczenie gospodarcze
Nie występuje licznie, dlatego nie ma większego znaczenia w połowach. Jest natomiast hodowany w stawach hodowlanych. Bardzo ceniony wędkarsko – poławiany głównie przez wędkarzy łowiących na sztuczną muchę.[potrzebny przypis] Spotykany w akwariach publicznych.
Filatelistyka
Pierwszy raz Poczta Polska wypuściła znaczek pocztowy przedstawiający lipienia w 1958 jako cząstkę serii Szlachetne gatunki ryb. Seria składała się z pięciu części. Kolorowy ząbkowany znaczek o nominale 6,40 zł wydrukowany był na papierze niepowlekanym w technice rotograwiury. Autorem projektu był grafik Stefan Małecki. Nakład wyniósł 1 995 000 sztuk. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994[8].
Kolejny znaczek Poczty Polskiej, przedstawiający lipienia, wydany został w 1979 roku. Stanowił cząstkę serii 100 lat wędkarstwa polskiego. Serię stanowiło osiem kolorowych i ząbkowanych znaczków. Znaczek z lipieniem, o nominale 1 zł, wydrukowany był na papierze kredowym techniką rotograwiury. Nakład wyniósł 12 105 000 sztuk. Autorem projektu znaczka był Jacek Brodowski. Pozostawał on w obiegu do 31 grudnia 1994[9].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Thymallus thymallus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Thymallus thymallus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970. Brak numerów stron w książce
- ↑ Eugeniusz Grabda, Tomasz Heese: Polskie nazewnictwo popularne krągłouste i ryby - Cyclostomata et Pisces. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1991. Brak numerów stron w książce
- ↑ Krystyna Kowalska, Jan Maciej Rembiszewski, Halina Rolik Mały słownik zoologiczny, Ryby, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973
- ↑ IGFA World Records. Data dostępu: 2017-02-15
- ↑ Joanna Grabowska: Atlas ryb Polski. Warszawa: Ringer Axel Springer, 2017, s. 88. ISBN 978-83-8091-316-5. OCLC 989755524. (pol.).
- ↑ Marek Jedziniak: 1958.04.22. Szlachetne gatunki ryb. kzp.pl. [dostęp 2019-11-17]. (pol.).
- ↑ Marek Jedziniak: 1979.04.26. 100 lat wędkarstwa polskiego. kzp.pl. [dostęp 2019-11-17]. (pol.).
Bibliografia
- Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976. Brak numerów stron w książce
- G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970. Brak numerów stron w książce
- Josef Reichholf, Gunter Steinbach, Claus Militz: Wielka encyklopedia ryb : słodkowodne i morskie ryby Europy. Wiśniewolski Wiesław (tłum.). Warszawa: Muza, 1994. ISBN 83-7079-317-7. Brak numerów stron w książce
- Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby słodkowodne. Leksykon przyrodniczy. Henryk Garbarczyk, Eligiusz Nowakowski i Jacek Wagner. Warszawa: Świat Książki, 1997. ISBN 83-7129-441-7. Brak numerów stron w książce
- Thymallus thymallus. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 6 września 2009]
Identyfikatory zewnętrzne: