Księstwo łęczyckie (łac.Ducatus Lanciciensis) − księstwo istniejące na ziemi łęczyckiej w latach 1231–1352, ziemi sieradzkiej w latach 1231−1264 i trzech kasztelaniach zapilickich (nadpilickich) w latach 1231−1243.
Po objęciu władzy nad tym terenem w 1228 lub 1229 roku przez Konrada I mazowieckiegokasztelaniełęczycka, sieradzka, spicymierska, wolborska, rozpierska, żarnowska, skrzyńska i małogoska, wchodzące w skład wcześniej istniejącej prowincji łęczyckiej, weszły w skład wydzielonego przez niego w 1231 roku księstwa łęczyckiego, które przyłączył do Mazowsza[3]. Nieco później, na skutek klęsk Konrada I mazowieckiego w walce o dzielnice sandomierską i krakowską, księstwo łęczyckie utraciło na rzecz księstwa sandomierskiego trzy kasztelanie zapilickie /nadpilickie (zlokalizowane po prawej stronie Pilicy): żarnowską, skrzyńską, małogoską[3][2][4][5][6]. Podawane są dwie możliwe daty tego zdarzenia: 1239 r. i zjazd w Przedborzu, kiedy być może Konrad I mazowiecki przekazał te tereny na rzecz księcia sandomierskiego Bolesława V Wstydliwego, lub 1243 r. i wielka klęska Konrada w bitwie z Bolesławem pod Suchodołami[4]. Utracony teren był zbliżony do części archidiecezji gnieźnieńskiej znajdującej się po prawej stronie Pilicy i na nim powstał później archidiakonat kurzelowski archidiecezji gnieźnieńskiej wydzielony z archidiakonatu łęczyckiego[7]. Posiadanie kasztelanii zapilickich umożliwiało sprawowane kontroli w Małopolsce książętom sieradzko-łęczyckim, zaś książętom krakowskim i sandomierskim zapewniało możliwość szachowania sił wielkopolskich, stąd region ten obfitował w wiele starć bitewnych[8].
W latach 1263–1264 Kazimierz I wydzielił z księstwa łęczyckiego kasztelanie sieradzką, spicymierską, rozpierską i większą część wolborskiej (wraz z Wolborzem), aby utworzyć księstwo sieradzkie, które objął jego syn Leszek Czarny. Granica pomiędzy księstwami łęczyckim i sieradzkim biegła wzdłuż Neru i Wolbórki[3][1][2].
Na przełomie XIII/XIV wieku, od księstwa łęczyckiego odpadło Kutno wraz z okolicznymi miejscowościami, które przeszły pod panowanie książąt mazowieckich[1][2][9][10]. Kasztelania brzezińska została wydzielona z obszaru kasztelanii łęczyckiej w I połowie XIV wieku w czasach Władysława Łokietka; pierwsza wzmianka o kasztelanii brzezińskiej pochodzi z 1332 r. Przypuszcza, że powstanie tej kasztelanii było spowodowane chęcią usprawnienia przez księcia administracji na południowo-wschodnich rubieżach swego władztwa, w związku z wcześniejszym przyłączeniem do niego Inowłodza i okolic[11].
Od 1352 roku stało się częścią Zjednoczonego Królestwa Polskiego jako województwo łęczyckie. Granice księstwa łęczyckiego pod koniec jego istnienia pokrywały się z granicami województwa wchodzącego w skład I Rzeczypospolitej[a][12]. W drugiej połowie XIV w. powstały powiaty, a w województwie łęczyckim wydzielono trzy: łęczycki, orłowski i brzeziński. Obszar powiatów pokrywał się z obszarami parafii, które pozwalały wytyczyć granice jednostek administracji państwowej[1].
wojewodowie łęczyccy Księstwa Łęczyckiego i województwa łęczyckiego I Rzeczypospolitej
Uwagi
↑Mapy księstwa łęczyckiego i województwa łęczyckiego: (1), (2)
Przypisy
↑ abcdefRyszardR.RosinRyszardR., Rozwój polityczno-terytorialny Łęczyckiego, Sieradzkiego i Wieluńskiego do przełomu XIV i XV w., „Rocznik Łódzki”, 14 (17), 1970, s. 277–304.
↑Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, autorzy, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin: Atlas Fontium. Brak numerów stron w książce