Kaiser – amerykańska marka samochodów osobowych klasy wyższej z lat 40. i 50. XX wieku, produkowanych przez koncern Kaiser-Frazer. Produkowano pod nią kilka modeli, nie różniących się pod względem wielkości ani konstrukcji, w ramach dwóch generacji.
Markę Kaiser utworzył w USA po II wojnie światowej przemysłowiec Henry J. Kaiser, który wraz z Josephem Frazerem założył koncern Kaiser-Frazer[2]. Drugą utworzoną wówczas marką był bardziej luksusowy Frazer, przy czym oba samochody były pokrewne konstrukcyjnie. Początkowo pracowano nad nowoczesnym samochodem z przednim napędem i tylnym zawieszeniem na drążkach skrętnych, o oznaczeniu K-85 od mocy silnika, lecz z powodu problemów technicznych i wysokich kosztów ostatecznie zdecydowano się na tradycyjną konstrukcję z tylnym napędem, zunifikowaną z droższym Frazerem[2]. Zbudowano tylko sześć prototypów samochodu przednionapędowego, który różnił się od ostatecznego modelu m.in. mniejszą długością i rozstawem osi 2972 mm oraz przewidywanym mniejszym silnikiem o mocy 85 KM[3]. Ostateczny model z tylnym napędem otrzymał oznaczenie fabryczne K-100 i miał rozstaw osi 3137 mm (123,5 cala)[3].
Modele 1947–1948
Samochód, nazwany po prostu Kaiser, zadebiutował w październiku 1946 roku jako czterodrzwiowy sedan[a]. Konkurował na rynku z takimi samochodami ze średniej wyższej półki cenowej, jak Buick Special, Chrysler Windsor i Hudson Commodore[1]. 25 września 1947 roku natomiast wprowadzono lepiej wykończony model Kaiser Custom, konkurujący z nieco droższymi samochodami, jak Buick Roadmaster[3].
Kaiser z 1948 – przódKaiser z 1948 od tyłu
Samochód wyróżniało bardzo nowoczesne nadwozie z gładkimi bokami, bez wystających błotników i stopni, będące obok Frazera pierwszym takim rozwiązaniem konstrukcyjnym wśród pełnowymiarowych samochodów na rynku amerykańskim[b]. Autorem stylistyki był Howard „Dutch” Darrin[2]. Linia górna błotników przednich ciągnęła się aż do łagodnie opadającego tyłu samochodu[2]. Elegancję nadwozia podkreślała niewielka ilość ozdób, w tym brak listew bocznych, oraz niewielka atrapa chłodnicy o skomplikowanym wzorze poziomych i pionowych drobnych żaluzji[2]. Z przodu wystającego nosa maski było logo Kaisera w postaci chromowanej tarczy z literą K i sylwetką bizona, a poniżej napis „Kaiser” blokowym pismem[2]. Pod okrągłymi reflektorami były małe prostokątne światła parkingowe[2]. Z tyłu samochód miał małe prostokątne światła pozycyjne[2]. Bardzo obszerne było wnętrze, samochód był sześcioosobowy, przy czym według reklam na tylnej kanapie mieściły się wygodnie nawet cztery osoby[2].
Samochód napędzał silnik sześciocylindrowy rzędowy o pojemności 3,7 l (226,2 CID), dolnozaworowy, taki sam jak w samochodach Frazer[2]. Rozwijał moc 100 KM (brutto) przy stopniu sprężania 6,86, lecz wkrótce zwiększono stopień sprężania do 7,3[2]. Za dopłatą w modelu Custom dostępny był silnik z dwugardzielowym gaźnikiem o mocy 112 KM[2]. Napęd był przenoszony przez trzybiegową skrzynię mechaniczną, za dopłatą z nadbiegiem[2]. Opony miały rozmiar 6,50 × 15[1].
Cena podstawowego modelu wynosiła 1868 dolarów, a Custom aż 2301 dolarów[1]. Produkowane były w Willow Run w stanie Michigan[2]. Samochód odniósł duży sukces na rynku jak na nową, stosunkowo drogą markę i wyprodukowano ich w pierwszym 1947 roku modelowym 70 474, w tym 5412 modelu Custom[3]. Osiągnęły one 2,08% udziału w rynku amerykańskim, z 14. miejscem na rynku[3].
W 1948 roku wprowadzono jedynie niewielkie zmiany, m.in. w zakresie zderzaka przedniego oraz zastosowania większych opon rozmiaru 7,10 × 15[4]. Znacznie wzrosły ceny, szczególnie bazowego modelu (o 20% – do 2244 dolarów), lecz mimo to sprzedaż wzrosła do 91 851 sztuk, w tym tylko 1263 Custom[4].
Modele 1949–1950
Kaiser Special Traveler z 1949
Kaiser DeLuxe Vagabond z 1950 od tyłu Kaiser Special Traveler z 1949 Kaiser Special Traveler z 1949 od tyłu Kaiser DeLuxe Virginian hardtop Kaiser DeLuxe convertible
Na 1949 rok modelowy samochód we wrześniu 1948 roku przestylizowano i zmieniono jego nazewnictwo, w celu lepszego konkurowania z innymi markami, które w tym czasie również wprowadziły nowe konstrukcje[5]. Podstawowy model nosił teraz oznaczenie Special, a lepiej wykończony – DeLuxe[6]. Nieco wydłużono nadwozie, a szersza atrapa chłodnicy sprawiała wrażenie większej szerokości, zgodnie z modą tego okresu[6]. Główną różnicę stanowił nowy przedni pas, z atrapą z trzech grubych poziomych belek na całą szerokość, z prostokątnymi światłami postojowymi na centralnej belce[6]. Górna belka miała pośrodku tłoczony napis „Kaiser”, zmieniono też medalion firmowy z literą K, umieszczony na chromowanym pasku w dolnej części nosa maski[6]. Z tyłu powiększono prostokątne światła i umieszczono je w dużych chromowanych oprawach[6]. Dodano boczną listwę na dolnej krawędzi nadwozia (szerszą w odmianie DeLuxe)[6]. Zmiany i ulepszenia także dotknęły wnętrza[6].
Oprócz nadwozia sedan wprowadzono nowe odmiany nadwoziowe. Popularną odmianą okazał się hatchbackutility sedan (użytkowy sedan) – protoplasta nadwozia liftback, o profilu sedana, z dwuczęściową tylną klapą, której dolna część opuszczała się na dół, a górna z szybą podnosiła do góry[6]. Wersje te otrzymały dodatkowe nazwy: Special Traveler i DeLuxe Vagabond[6]. Lewe tylne drzwi były nieruchome, gdyż za nimi umieszczono koło zapasowe dla zwiększenia przestrzeni ładunkowej[6]. Miały one także wzmocnione resory i składane oparcie tylnego siedzenia[6]. Wprowadzono ponadto czterodrzwiowy „fałszywy” hardtop DeLuxe Virginian Hardtop Sedan i w listopadzie 1949 roku czterodrzwiowy kabriolet DeLuxe Convertible Sedan[6]. Oba miały nietypowe rozwiązanie w postaci drzwi ze stałymi chromowanymi ramkami okien oraz przeszklonego stałego słupka B, stwarzającego wrażenie lekkości[6].
Ceny samochodów nieco spadły, także dzięki przesunięciu niektórych elementów wyposażenia do opcjonalnych pakietów, które Kaiser wprowadził jako pierwszy producent na rynku[6]. Ceny zaczynały się od 1995 dolarów za podstawowy sedan Special i 2088 dolarów za Special Traveler do 2995 dolarów za hardtop Virginian i 3195 dolarów za kabriolet[5].
Samochody Kaiser 1950 roku modelowego były takie same, produkowane jedynie do lutego 1950 roku, gdyż Kaiser-Frazer przygotowywał nowy model samochodu[7]. Ogółem w latach modelowych 1949 i 1950 powstało 92 705 samochodów (szacuje się, że 78 397 było z 1949 rocznika), w tym było 21 tysięcy Special Traveler i 951 hardtopów[8][c].
Nietypowo dla amerykańskiego przemysłu, Kaiser 1951 roku modelowego wszedł do produkcji już od marca 1950 roku[11]. Całkiem nowe było nadwozie, również zaprojektowane przez Howarda „Dutcha” Darrina i wyróżniające się nowoczesnością, a zwłaszcza dużym obszarem oszklenia[11]. Samochód miał krótszy o 13 cm rozstaw osi, lecz nadwozie było zgodnie z modą dłuższe, szersze i niższe[11]. Ponownie samochód miał gładkie boki, które już szeroko były stosowane w stylistyce, lecz wciąż nie zaadaptowane przez wszystkich amerykańskich producentów[d]. Dynamiczną linię nadwozia podkreślał charakterystyczny dla nowych projektów Darrina uskok bocznej linii (Darrin dip) na wysokości tylnych okien[11]. Atrapę chłodnicy tworzyły dwie grube poziome belki, nisko umieszczone nad szerokim zderzakiem, a maska była bardziej spłaszczona, mniej wystająca między błotnikami z tradycyjnymi okrągłymi reflektorami[11]. Na nosie maski zastosowano nowy medalion firmowy, a na jej szczycie po raz pierwszy ozdobę[11]. Światła tylne były tym razem pionowe, na końcach błotników formujących zalążki płetw[11]. Dynamiczną stylistykę podkreślała również dzielona przednia szyba, z typowym dla Darrina „zębem” na górnej krawędzi, pochylona wraz ze słupkami A pod większym kątem niż u konkurencji[11]. Podobny niewielki „ząb” miała też stosunkowo duża tylna szyba[11]. Projekt samochodu określony był przez producenta jako „anatomiczny” (Anatomic design) – „zaprojektowany aby pasował do ciała”[11]. Ocenia się, że Kaiser miał najlepszą widoczność do przodu z samochodów amerykańskich 1951 roku[11]. Odpowiednio zaprojektowane dla wygody było też wnętrze, zaś wysoko kończące się drzwi, otwierane pod kątem 75°, ułatwiały wsiadanie[11].
Silnik pozostał taki sam, przemianowany na Supersonic: sześciocylindrowy rzędowy o pojemności 3,7 l (226,2 CID), dolnozaworowy[11]. Ze standardowym dwugardzielowym gaźnikiem i stopniem sprężania 7,3 rozwijał deklarowaną minimalnie większą moc 112 KM brutto[11]. Napęd był przenoszony przez trzybiegową skrzynię mechaniczną, za dopłatą z nadbiegiem lub automatyczną skrzynią biegów Hydra-Matic, kupowaną od General Motors (dopłata 159 dolarów)[11].
W pierwszym roku nadal produkowano dwa modele różniące się tylko wyposażeniem i wykończeniem, oznaczone Special i DeLuxe[12]. W stosunku do pierwszej generacji poszerzono gamę nadwozi. Oprócz czterodrzwiowego sedana i hatchbacka, nazwanego teraz Traveler w obu wersjach wykończenia, wprowadzono analogiczne odmiany dwudrzwiowe oraz dwudrzwiowe coupé: trzymiejscowe Business Coupe w gamie Special i sześciomiejscowe Club Coupe w gamie DeLuxe[12]. Czterodrzwiowe wersje Traveler miały w tej generacji już wszystkie drzwi użytkowe, gdyż koło zapasowe przeniesiono we wszystkich odmianach pod podłogę bagażnika[11]. Od lutego 1951 roku wprowadzono specjalną wersję wykończenia DeLuxe Dragon, z wzorzystą winylową tapicerką przypominającą domniemaną skórę smoka[11]. W pierwszej serii dostępne było dziewięć kombinacji kolorystycznych, w drugiej serii oferowanej od lutego do kwietnia dodano winylowe pokrycie dachu i były trzy wersje kolorystyczne: Silver Dragon, Golden Dragon i Emerald Dragon, zaś w trzeciej serii dostępnej od maja do listopada był jeden wariant Jade Dragon[11].
Ceny czterodrzwiowych sedanów wynosiły od 2212 dolarów za Special i 2328 dolarów za DeLuxe[10]. Samochód spotkał się ze sporym zainteresowaniem i wyprodukowano ich 122 302, aczkolwiek sprzyjał temu przedłużony rok modelowy[11]. Udział w rynku jednak wynosił nadal jedynie 2,10% (13 miejsce)[11]. Z tego większość (71 568) przypadała na model DeLuxe. Najpopularniejsze były czterodrzwiowe sedany, a modele Traveler znalazły tym razem jedynie nieco ponad 4 tysiące nabywców[10]. Oprócz głównej fabryki w Willow Run, produkowano je też w Jackson w Michigan i Portlandzie w Oregonie[11].
Uwagi
↑Początkowo podstawowy model miał nosić nazwę Special, lecz już na początku produkcji zrezygnowano z dodatkowego wyróżnika (Flory 2008 ↓, s. 100-101).
↑We Flory 2008 ↓, s. 223, 290 jest błędna liczba hardtopów z 1950 roku (5223), nie sumująca się do podanej ogólnej produkcji DeLuxe z tego roku – powinno być 523. Prawdopodobnie też w 1949 i 1950 roku zamieniona jest produkcja kabrioletów (3825 i 675) i modelu Vagabond (tylko 25 i 30), gdyż na s. 220 autor ten podał, że kabrioletów i hardtopów powstało nieco ponad 1000, a nadto kabriolety zaczęto produkować dopiero w listopadzie 1949 roku.
↑Z samochodów 1951 rocznika średniego i wyższego segmentu cenowego wystające błotniki tylne nadal stosowały: Chrysler, Dodge, DeSoto, Oldsmobile, Packard, Studebaker, a całkiem gładkie boki miały: Mercury, Nash, Hudson i Frazer (Flory 2008 ↓, s. 319-388).
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)