Jerzy Broszkiewicz (ur. 6 czerwca1922 we Lwowie, zm. 4 października1993 w Krakowie[1]) – polski prozaik, dramatopisarz, eseista i publicysta oraz autor utworów (m.in. biografii, powieści obyczajowych i fantastyki naukowej) adresowanych zarówno dla czytelników starszych, jak i dla dzieci i młodzieży.
W 1944 roku ożenił się z Ewą Łomnicką[5][3] i przeniósł się do Krakowa, gdzie zamieszkał w słynnym Domu Literatów przy ul. Krupniczej 22[5][2]. Przez pewien czas studiował w Wyższej Szkole Muzycznej, ale przerwał studia muzyczne w 1945 (choć Stanisław Frycie i Tadeusz Kwiatkowski opisali go jako „świetnie zapowiadającego się pianistę”[6][5])[3]. Od tego roku był członkiem ZLP (w latach 1957–1958 był wiceprezesem zarządu głównego; od 1973 był członkiem zarządu krakowskiego oddziału ZLP, a w 1975 jego wiceprezesem)[3]. W latach 1945–1947 współpracował z redakcją tygodnika „Odrodzenie” (m.in. jako korektor i krytyk teatralny) i czasopisma „Teatr”. Współpracował też z dziennikiem „Nowiny” i „Dziennikiem Polskim” (1945–1946)[2][3][7]. W latach 1947–1949 współredagował czasopismo „Ruch Muzyczny”, później w latach 1948–1951 był redaktorem miesięcznika „Muzyka”[2][3][7].
W 1948 przeprowadził się do Warszawy[3]. W latach 1950–1951 prowadził w radiu tygodniowy program kulturalny, w latach późniejszych był autorem słuchowisk radiowych[3]. W latach 1950–1963 publikował w „Nowej Kulturze” i w „Przeglądzie Kulturalnym” (tu był członkiem redakcji od 1953)[3]. W latach 1953–1954 redagował dodatek artystyczno-literacki w „Sztandarze Młodych” pt. „Przedpole”[3][6]. W 1953 wstąpił do PZPR[8], w tym samym roku został członkiem redakcji „Przeglądu Kulturalnego”, którego był współredaktorem do 1963[2]. W latach 1955–1956 był dyrektorem artystycznym Teatru Estrada[5]. W 1959 roku wrócił do Krakowa[3]; od tego roku do 1971 był kierownikiem literackim Teatru Ludowego w Nowej Hucie[2][3]. W 1960 pisał dla „Gazety Krakowskiej”[3]. W 1975 został członkiem Komitetu Krakowskiego PZPR i członkiem prezydium krakowskiego klubu Kużnica[3][6].
Jego twórczość literacka była różnorodna[2]. Debiutował w 1945 jako krytyk muzyczny[2][12] i równocześnie jako literat opowiadaniem Monika zamieszczonym w tygodniku „Odrodzenie” (nr 18)[3][8]. Debiutem książkowym Broszkiewicza stała się powieść o getcieOczekiwanie[2], za którą otrzymał Nagrodę Ziemi Krakowskiej[3].
Kolejną książką była wielokrotnie wznawiana powieść o Fryderyku ChopinieKształt miłości[2], za którą w 1951 otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia, zaś w 1971 powieść Długo i szczęśliwie została laureatką nagrody CRZZ[3]. Kluska, Kefir i Tutejszy została wyróżniona na IV Premio Europeo w 1968[2].
Autor czternastu powieści dla młodzieży, debiutujący Opowieścią olimpijską w 1948, aczkolwiek większość jego powieści dla młodszych czytelników była pisana w latach 60. i 70.[2] Jego wcześniejsze utwory z tego gatunku były często biografiami. Z późniejszych wiele zalicza się do powieści fantastycznonaukowych[2], które Frycie uznał za najbardziej znaczące w jego dorobku[6]. Znacząca jest zwłaszcza Wielka, większa i największa z 1960, która została bardzo dobrze odebrana przez krytykę[13] i stała się lekturą szkolną (dla klasy piątej)[14][15]. Według Fryciego w swoich utworach dla młodzieży Broszkiewicz „eksponował takie wartości moralne jak zaradność, mądrość, szlachetność i odwaga, oraz łączył różne techniki narracyjne, rozmaite gatunki i konwencje literackie”[6].
Oprócz tego pisał również dobrze ocenione dramaty – był wielokrotnym laureatem konkursów dramatycznych[12]; spod jego pióra wyszło ponad 20 sztuk teatralnych, telewizyjnych i radiowych[5]. Pisał też zbiory esejów[5], scenariusze telewizyjne[16] i filmowe[5] (np. Kopernik[12]) oraz publikacje o muzyce[5]. Niektóre z jego sztuk realizowano za granicą[12] m.in. we Francji, Niemczech, Szwajcarii, Meksyku, Nowej Zelandii i USA[5]. Utwory Broszkiewicza przełożono na co najmniej dwadzieścia języków, a łączny nakład jego powieści przekroczył liczbę miliona egzemplarzy[5].
Frycie ocenił Broszkiewicza jako „pisarza niezwykle utalentowanego i wszechstronnego”[6].
Broszkiewicz również pomógł w napisaniu debiutanckich powieści Sat-Okha: Ziemia słonych skał (1958) i Biały mustang (1959), a według Dariusza Rosiaka był wręcz ich faktycznym nieujawnionym autorem, który napisał je w oparciu o opowiadania Sat-Okha[17].
1979 – Nagroda Prezesa Rady Ministrów I stopnia[2] za twórczość dla dzieci i młodzieży[6] w dziedzinie literatury z okazji 35-lecia PRL – za całokształt twórczości[5]
↑ abBroszkiewicz Jerzy Stefan, [w:] MałgorzataM.ChmielewskaMałgorzataM., Leksykon polskich pisarzy muzycznych XX wieku, Wołomin: Wydawnictwo Polskie, 2008, ISBN 978-83-922684-2-0. Brak numerów stron w książce
↑Krystyna Kuliczkowska, „W świecie fantazji, marzeń i iluzji”, „Miesięcznik Literacki”, 1967/12.
↑GrzegorzG.LeszczyńskiGrzegorzG., Wielka, większa i największa, [w:] AlicjaA.Baluch, GrzegorzG.Leszczyński, BarbaraB.Tylicka, Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej, Zakład Narodowy im. Ossolinskich, 2002, s. 412–413, ISBN 978-83-04-04606-1 [dostęp 2024-05-23](pol.).