Hermonassa – starożytnemiastogrecko-syndyckie, położone na wyspie u ujścia rzeki Kubań, obecnie na obszernym nadmorskim płaskowyżu o stromych brzegach, częściowo zniszczonym obsunięciami ziemi i pochłoniętym przez morze.
wersja Flawiusza Arriana: Kolonię założyli przesiedleńcy eolscy pod przywództwem Semandrosa z Mityleny. Po jego śmierci władzę nad kolonistami przejęła wdowa po nim o imieniu Hermonassa, od której miasto przejęło swoją nazwę.
wersja Dionizjusza Periegetesa: Kolonię założyli osadnicy jońscy pod przewodnictwem Hermona, na cześć którego nazwano miasto.
Okres starożytny
Historia
Od V wieku p.n.e. w składzie Królestwa Bosporańskiego. Do końca V wieku p.n.e. było to najważniejsze miasto bosporańskie w azjatyckiej części Bosporu, później zostało wyprzedzone przez szybko rozwijającą się Fanagorię, mającą lepsze położenie geograficzne. Rozkwit miasta przypadł na IV-III wiek p.n.e. Zniszczone przez pożar w połowie III wieku p.n.e. ożywiło się dopiero w I wieku n.e. W pierwszych wiekach n.e. przez miasto biegły ważne trasy handlowe, pozwalające na nawiązanie kontaktów handlowych między Państwem Bosporańskim a plemionami alańskimi.
Charakter zabudowy
W VI-V wieku p.n.e. istniały tutaj kamienne domy z piecami i jamami gospodarczymi, służącymi do przechowywania ziarna zbóż, głównie pszenicy i jęczmienia. W centrum miasta odkryto resztki większego budynku o rozmiarach 20 × 10 m, postawionego na kamiennym cokole, który w III wieku p.n.e. był przebudowany. Z I wieku p.n.e. pochodzi placyk o rozmiarach 15 × 15 m, z przylegającymi od północy i wschodu kamiennymi budynkami. Na północ od tego kompleksu odkryto budynek z III-IV wieku p.n.e., z którego zachowały się niższe partie ścian – wschodnia o długości 5 m i północna o długości 18 m. Wykopaliska pokazały, że wiele budowli miasta po 50-100 latach było przebudowywanych. Często burzono je, zasypywano fundamenty, a na ich miejscu budowano nowe budynki według innego planu. Jedne i te same kamienne bloki wykorzystywano wielokrotnie do budowy kolejnych budynków przez stulecia. Domy były jedno i dwupiętrowe, kryte dachówką lub suszoną morską trawą. Liczba pokoi nie przekraczał 5-6, często występowało wewnętrzne podwórze. O planie miasta trudno cokolwiek powiedzieć – wykopaliska objęły dotychczas nie więcej jak 1% jego powierzchni, gdyż na przeszkodzie stoją tu współczesne zabudowania stanicy Tamań.
Cenniejsze znaleziska
Do najcenniejszych znalezisk archeologicznych z okresu antycznego zaliczają się: fragmenty marmurowegofryzu z wyobrażeniami gigantów, pochodzące ze świątyni Afrodyty, wybudowanej przez miejscowych mistrzów; skarb złotych monet bosporańskich z IV wieku p.n.e. Na nekropoli odkryto marmurowy sarkofag, posiadający formę greckiej świątyni.
Współcześnie pozostałości Hermonassy, częściowo zniszczone za czasów tureckich w trakcie budowy twierdzy, znajdują się pod współczesną zabudową stanicy Tamańskiej. Część miasta antycznego została pochłonięta przez morze i proces ten jest kontynuowany, zagrażając ruinom od strony północnej.
Badania archeologiczne rozpoczęto w latach trzydziestych XX wieku i są kontynuowane do chwili obecnej.
Bibliografia
Publikacje:
Encyklopedia sztuki starożytnej, praca zbiorowa, WAiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 280-281, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WAiF).