Wieś znajduje się na północno-wschodnim końcu Pasma Przedbabiogórskiego (Pasma Jałowieckiego), które według regionalizacji Polski Jerzego Kondrackiego zaliczane jest do Beskidu Makowskiego[5]. Zabudowania i pola uprawne miejscowości zajmują dolinę potoku Grzechynka (dopływ Skawy) na wysokości od 350 do 872 m n.p.m. (średnia wysokość wynosi 565 m n.p.m.), oraz zbocza dwóch pasm górskich po obydwu stronach tej doliny. Północno-zachodnie zbocza tworzy główny grzbiet Pasma Przedbabiogórskiego ze szczytami Magurka (872 m) i Ostra Góra (565 m) oraz odgałęziającymi się od niego wzniesieniami Skupniówka (649 m), Koty (658 m) i Grzechynia (552 m), a południowo-wschodnie – grzbiet oddzielający dolinę Grzechyni od doliny Skawicy i miejscowości Skawica i Białka. W grzbiecie tym wyróżnia się wzniesienia: Nad Dejówką (694 m), Witkowska Góra (780 m) i Kudyjówka (636 m). Porasta je las Gronik[6]. Obszar wsi porośnięty jest w około 52% lasem, z przewagą buków i świerków.
Wieś nie pasuje do żadnego z powszechnie spotykanych modeli, ponieważ w XX wieku została gruntownie przekształcona. Wcześniej miała postać osad połączonych ze sobą leśnymi drogami. Pola w systemie tarasowym ułożone są równolegle do drogi głównej, ale nie jest wykluczone, że pierwotnie miało to postać wsi łańcuchowej, lecz tylko do momentu pojawienia się parceli ziemskich i tarasów, co musiało nastąpić ze względu na pochylenie terenu i możliwość spływów błotnych i śnieżnych do doliny w stronę osad mieszkalnych.
Grzechynia wzmiankowana była na przełomie XVI i XVII wieku przez starostów lanckorońskich. Po rozbiorach, przejęta przez rząd austriacki, weszła w skład kluczamakowskiego. Różne źródła podają o istnieniu na tym terenie osady o innej nazwie we wcześniejszych latach, jednak nie zostały przeprowadzone żadne badania mające potwierdzać tę tezę i wynika to bardziej z ludowych podań.
Najczęściej spotykaną wersją pochodzenia nazwy jest legenda o przybyciu na tereny wsi króla Jana Kazimierza, który w zamian za oferowaną mu przez mieszkańców pomoc przekazał im ziemie na własność (były one częścią folwarku suskiego). Jednakże w wyniku intrygi możnowładców i proboszcza makowskiego, słusznie walczących o swoją własność, przywileje nie zostały uznane, a buntujących się chłopów wyklęto i zakazano chowania na cmentarzu przy makowskiej parafii, do której wieś należała. Według przekazów trwało to 20 lat, a w tym czasie umarła tylko jedna osoba. Po śmierci proboszcza i przyjściu na jego miejsce nowego zakaz został zniesiony. Jest to najbardziej znana wersja pochodzenia nazwy wsi. Dwa największe dzwony w Grzechyni, znajdujące się na szczytach dwóch pasm, noszą nazwy „Jan” i „Kazimierz”. Inny przekaz mówi o zamieszkujących na tych terenach uciekinierach pańszczyźnianych i dezerterach.
Pierwsza bezsprzeczna wzmianka pochodzi z 1530 roku, gdy Stanisław i Piotr Porębski oddali ją w ręce królewskie[7].
Pewne jest, że na Polach Grzechyńskich stoczono bitwę, w której śmierć poniosło ok. 300 konfederatów barskich. Te i inne walki konfederacji na tych terenach upamiętnia kapliczka Konfederatów Barskich w Suchej Beskidzkiej. Z Grzechyni pochodzi znany kapelan krakowskiej Solidarności Kazimierz Jancarz, który został pochowany na cmentarzu parafialnym w Makowie Podhalańskim (Grzechynia należy do parafii Maków Podhalański).
Przy dziękczynnej powojennej kaplicy na os. Mędralowa znajduje się zabytkowa kapliczka z figurą Chrystusa upadającego pod krzyżem. Są tu również pozostałości bunkrów z okresu II wojny światowej.
Gospodarka
Wieś ma charakter typowo turystyczny. Nieliczne uprawy rolnicze, głównie ziemniaków, pszenicy, żyta, są przeznaczone na potrzeby własne gospodarstw rolnych. Ma to związek z dużym rozdrobnieniem areału ziemskiego i trudnymi warunkami uprawy. Gdzieniegdzie hoduje się konie, głównie hucuły. Na terenie wsi znajdują się liczne zakłady produkujące dekoracje drewniane, meble i asortyment z drewna, a także pracownia rzeźbiarska.
Na terenie wsi znajdują się dwa ośrodki wypoczynkowe związane głównie z oazami katolickimi: Jasna Polana Ojca Pio (nieczynna) i prowadzony przez suspendowanego księdza Piotra Natanka Niepokalanów, a ponadto pensjonat agroturystyczny Drwalówka.
Transport
Obecna główna droga asfaltowa powstała po drugiej wojnie światowej w miejsce kolejki wąskotorowej. Kolejka miała zapewniać transport materiału z i do znajdujących się w Grzechyni: tartaku oraz trzech młynów. Po drugiej wojnie światowej kolejka została zlikwidowana, obecnie nie pozostały po niej nawet podkłady. Nie pozostał też ani jeden młyn, a ostatni z istniejących został zamknięty w latach 80. XX wieku.
Droga przez Grzechynię jest także skrótem do Zawoi i granicznego przejścia turystycznego na Słowację, ale najlepiej korzystać z niego tylko w lecie z powodu problemów z podjazdem na strome stoki w zimie.
Obiekty charakterystyczne
Filia Biblioteki Publicznej w Makowie Podhalańskim
Kapliczka ze św. Figurą Chrystusa Upadającego Pod Krzyżem z XVIII wieku
Dzwon „Kazimierz”
Jasna Polana Ojca Pio (kapliczka spłonęła 2 maja 2021 r.)[8]
Niepokalanów
Boisko sportowe klubu WKS Grom Grzechynia
Znane osoby pochodzące z Grzechyni
Ludwik Bałos – pułkownik Wojska Polskiego, zmarły w 1990 roku;
ks. Kazimierz Jancarz – polski ksiądz katolicki, działacz opozycji w PRL, zmarły w 1993 roku;
ks. dr Piotr Natanek – były wykładowca Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, suspendowany kapłan archidiecezji krakowskiej, twórca Pustelni Niepokalanów w Grzechyni oraz główny propagator urzędowego ustanowienia Jezusa Królem Polski;
Aleksandra Nieciąg – zawodniczka 1-ligowego AZS UJ Kraków w piłce nożnej kobiet
↑ abRozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)