Gauliga Danzig-Westpreußen (Gauliga Gdańsk-Prusy Zachodnie) – najwyższa liga piłkarska niemieckiej prowincji Gdańsk-Prusy Zachodnie (Danzig-Westpreußen). Wchodziła w skład Gauliga i istniała w latach 1940–1945.
Historia
Zgodnie z hitlerowską polityką centralizacji rozgrywki piłkarskie podlegały centralnemu urzędowi jakim był Urząd ds. Piłki Nożnej (Fachamt Fuβball; pełna nazwa brzmiała: Fachamt 2 – Fußball, Rugby, Kricket) będący częścią Niemieckiego Związku Rzeszy ds. Ćwiczeń Fizycznych (Reichsbund für Leibesübungen)[1]. Efektem tej centralizacji było utworzenie Gauligi – scentralizowanego systemu rozgrywek piłkarskich o mistrzostwo Niemiec, które składały się z dwóch rund:
rundy regionalnej – rozgrywanej w Okręgach Rzeszy (Gau)
rundy centralnej – gdzie zwycięzcy okręgów rywalizowali między sobą.
Rozgrywki w Gaulidze toczyły się systemem ligowym, każdy z każdym, mecz i rewanż.
W pierwszym sezonie zakwalifikowano do niej 6 drużyn: SV Preußen Danzig, VfR Hansa Elbing, SV Neufahrwasser, SV Viktoria Elbing, BuEV Danzig, SG OrPo Danzig – czyli wszystkie drużyny z poprzedniego sezonu Gauligi Prusy Wschodnie, które geograficznie przynależały teraz do nowego regionu, oraz SG OrPo Danzig. Pozostałe drużyny umieszczono w niższej lidze 1. Klasa Gdańsk-Prusy Zachodnie (1. Klasse Danzig-Westpreußen) podzielonej na 3 grupy (Rejencje, zwane Bezirk) – łącznie było tam 14 drużyn z dawnego okręgu Prus Wschodnich i 14 drużyn z nowych terenów (min. Bydgoszcz, Grudziądz, Toruń).
W sezonie 1941/1942 z 1. Klasy awansowały trzy drużyny (Post-SG Danzig, SC Wacker Schidlitz i Elbinger SV) oraz z przyczyn politycznych dołączono nowo powstałą drużynę wojskową HUS Marienwerder. Ponieważ nikt nie spadł, liga w nowym sezonie liczyła 10 drużyn.
Kolejny sezon to powiększenie ligi do 11 drużyn. Spadły dwie drużyny elbląskie (VfR Hansa Elbing i Elbinger SV), a w ich miejsce awansowały Lufttwaffen-SV Danzig i Bromberger SG. Zdecydowano się też dokooptować drużynę, która zajęła trzecie miejsce w kwalifikacjach, czyli SV Thorn.
W sezonie 1943/1944 powrócono do 10 drużyn w lidze. Dlatego spadły aż trzy kluby (SC Wacker Schidlitz, SG OrPo Danzig i HUS Marienwerder) a awansowały tylko dwa: Post-SG Gotenhafen i Danziger SC. Ponadto ósma drużyna ligi (Post-SG Danzig) – musiał walczyć w barażu o utrzymanie z trzecią drużyną kwalifikacji (SC Graudenz).
W ostatnim, jak się okazało, sezonie – na dodatek ostatecznie nie rozegranym – liga liczyć miała znów 10 drużyn. Spadły SC Preußen Danzig i Danziger SC, w ich miejsce awansowy dwie drużyny wojskowe: WKG Kriegsmarine Oxhöft i HUS Mewe. Sytuacja na froncie wschodnim (jeszcze 16 lipca 1944 Rosjanie zajęli Grodno, 27 lipca Białystok, 2 sierpnia dotarli do wschodnich przedmieść Warszawy a 29 sierpnia na zachód od Kowna osiągnęli wschodnią granicę z Prusami Wschodnimi) spowodowała, że rozgrywki ligowe zawieszono po zaledwie kilku meczach, i to wyłącznie pomiędzy drużynami z Gdańska i Gdyni. Ponieważ dłuższe podróże na mecze okazały się niemożliwe, wszystkie kluby z okręgu (także te z niższej ligi) które wyraziły chęć dalszej gry, podzielono na cztery grupy: gdańską, gdyńską, elbląską i bydgoską. Dwie pierwsze grupy rozegrały najwięcej meczów (każdy z każdym zagrał co najmniej raz, co w 6-zespołowej grupie gdańskiej oznaczało 7 lub 8 meczów na klub, a w przypadku 5-zespołowej grupy gdyńskiej 6 lub 7 meczów na klub). W grupie elbląskiej liczącej 5 drużyn (a od listopada 1944 tylko 4, po wycofaniu się SC Graudenz) rozegrały one od 2 do 5 spotkań. Grupa bydgoska nie rozpoczęła rozgrywek, co uwzględniając nadchodzący właśnie od południa front, jest całkiem zrozumiałe.
Skład poszczególnych sezonów
Jak widać z poniższej tabeli tylko trzy drużyny rozegrały (a właściwie miały rozegrać, jeśli uwzględnimy ostatni sezon, który się nie odbył) wszystkie pięć sezonów: SV Neufahrwasser, SV Viktoria Elbing i BuEV Danzig.
↑Marlena Wyskok. Instrumentalizacja piłki nożnej w państwie totalitarnym na przykładzie Trzeciej Rzeszy. „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”. XV (3), s. 13–14, 2016.
Bibliografia
Fußball im Baltischen Sportverband sowie seiner Vorläufer und Nachfolger. S. Stäbe (red.). T. 1: 1903/04 bis 1932/33. Berlin: DSfFS e. V., 2018. (niem.). Brak numerów stron w książce
H. Grüne: Enzyklopädie des deutschen Ligafußballs. T. 1: Vom Kronprinzen bis zur Bundesliga. 1890 bis 1963. Deutsche Meisterschaft, Gauliga, Oberliga. Zahlen, Bilder, Geschichten. Kassel: AGON-Sportverlag, 1996. ISBN 3-928562-85-1. (niem.). Brak numerów stron w książce
H. Grüne: Enzyklopädie des deutschen Ligafußballs. T. 7: Vereinslexikon. Kassel: AGON-Sportverlag, 2001. ISBN 3-89784-147-9. (niem.). Brak numerów stron w książce
U. Hesse: Tor! Historia niemieckiej piłki nożnej. Otwock: Kopalnia, 2014. ISBN 978-83-937-2510-6. Brak numerów stron w książce
Libero. Spezial deutsch. T. 16: Deutscher Vereinspokal...: die erste authentische Dokumentation des deutschen Vereinspokals. Teil 1940/44. Wiesbaden: Federation of Football History & Statistics (IFFHS), 1998. (niem.). Brak numerów stron w książce
Libero. Spezial deutsch. T. 17: Gau-Auswahl-Wettbewerbe (1933 – 1942). Wiesbaden: Federation of Football History & Statistics (IFFHS), 1998. (niem.). Brak numerów stron w książce
M. Wyskok. Instrumentalizacja piłki nożnej w państwie totalitarnym na przykładzie Trzeciej Rzeszy. „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”. XV (3), s. 11–23, 2016.