Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 19 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej, pomiędzy Prudnikiem (31 km) a Krapkowicami (5 km), tuż przy granicy gminy Strzeleczki z gminą Krapkowice. Należy do Euroregionu Pradziad[4]. Leży na wysokości ok. 170 m n.p.m. i ma typowo nizinne ukształtowane[5]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Biała. W Dobrej znajduje się wodospad na rzece Białej – wpada ona do Osobłogi, która to w pobliskich Krapkowicach wpada do Odry. Przy wodospadzie znajduje się sztuczne jezioro wraz z ośrodkiem kempingowym i infrastrukturą potrzebną kąpielisku.
Środowisko naturalne
W Dobrej panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,4 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Dobrej wynoszą 621 mm. Dominują wiatry zachodnie[6].
Nazwa Dobra wywodzi się od polskiego słowa dobro, które oznacza pozytywną wartość czegoś, w tym przypadku „dobrą wieś”. Według innej interpretacji nazwa odnosi się do klasy gruntu: dobrej roli i żyznej ziemi. Trzeba zaznaczyć, że ta druga interpretacja jest nie do końca prawdziwa ponieważ miejscowość jest położona na ziemi klasy IV, V, a nawet VI. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod zgermanizowaną nazwą Dobrau wywodząc ją z języka polskiego we fragmencie: „Dobrau (1302 Dobra, polnisch Dobry)”[9].
Dobra jest jedną z najstarszych miejscowości w tej części Opolszczyzny, pierwsze wzmianki o niej pochodzą bowiem już z XIII w., ale z całą pewnością istniała dużo wcześniej[10].
Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w łacińskim dokumencie z 1228 roku wydanym przez Kazimierza I opolskiego, gdzie wymieniona jest w szeregu miejscowości założonych na prawie polskim iure polonico w zlatynizowanej, staropolskiej formie Dobren. Kolejna wzmianka pochodzi z 1302 r., gdzie miejscowość nazywana jest Dobrą. W roku 1342 pojawia się nazwa Dobron. W 1389 r. Dobra jest nazywana mianem Dobrin. W wykazie świętopietrza w roku 1447 widnieje nazwa Dobraw.
W roku 1571 pojawia się nazwa Dubrawa. W testamencie Jerzego von Oppersdorffa z roku 1649 powraca nazwa miejscowości z roku 1302 – Dobra. W sprawozdaniach z wizytacji archiprezbitera głogóweckiego w roku 1679 widnieje nazwa Dobro, a w roku 1688 Dobre. W wieku XVIII posługiwano się nazw Dobra i Dobrau obok siebie, z tym, że ta druga forma zaczęła wypierać pierwotną nazwę miejscowości. Od końca XVIII wieku do użytku weszła nazwa Dobrau.
Ze względu na polskie pochodzenie nazwy 1 sierpnia 1936 r. nazistowska administracja III Rzeszy zmieniła nazwę na nową, całkowicie niemiecką – Burgwasser. Tą nazwą posługiwano się aż do roku 1945. Wraz z nastaniem w 1946 r. polskiej administracji powrócono do nazwy Dobra[11], administracyjnie zatwierdzono ją 12 listopada 1946[12].
Pierwsze wzmianki o właścicielach z Dobrej pochodzą z końca XIV wieku. W dokumencie z 26 listopada 1387 książę Władysław opolski oddał w dzierżawę czynsz roczny między innymi za Dobrą wrocławskiej kapitule katedralnej. Podobnej treści jest dokument z 31 stycznia 1389 r., gdzie wymieniana jest Dobra jako własność książęca. Sam dokument dotyczy sprzedaży czynszu ze wsi Strzeleczki. W dokumencie z 14 sierpnia 1390 roku jako świadek występuje Johanes von Dobrin. Domniemywać można, że był on proboszczem istniejącej już parafii lub zarządcą majątku[15].
W kontekście właścicieli w Dobrej często pojawia się rodzina Caspara Rohoffsky, choć nie ma jednoznacznych źródeł potwierdzających własność. Rohoffsky mieli siedzibę w Steblowie, który należał do parafii w Dobrej. Na bocznej ścianie kościoła w Dobrej jest wmurowana płyta z piaskowca przedstawiająca naturalnej wielkości rycerza Rohoffsky wraz z ośmioma katuszami herbowymi[16].
W 1582 r. cesarz Rudolf II sprzedał Krapkowice Janowi-Hansowi von Redern. W 1629 baron Georg Heinrich von Redern nabywa Dobrą. W XVIII wieku hrabiowie Redern budują pałac w stylu baroku francuskiego. Budowniczym był Erdman Carl von Redern[16].
Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[17]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[18]. Dnia 28 lutego 1780 majątek w Dobrej zakupił jeden z najbogatszych na Śląsku właścicieli ziemskich – hrabia Leopold Heinrich von Seherr-Thoss, pełniący funkcję podczaszego u króla Fryderyka Wielkiego. W 1857 roku hrabia Hermann von Seherr-Thoss postanawia przebudować barokowy pałac na neogotycką rezydencję. Przebudowę powierza Moritzowi Gottgetreu oraz Karlowi Lüdecke. W tym czasie powstaje również rozległy park w stylu angielskim oraz kilka innych zabudowań około pałacowych[19]. Wieś posiadała pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa z kosą na ramieniu, a w otoku napis: DOBRAU: GEMEIN SIEGEL / NEYSTAETER CREIS (pol.Gmina Dobra / Powiat Prudnicki)[20].
Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 747 mieszkańców Dobrej 115 posługiwało się językiem niemieckim, a 632 językiem polskim[21]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Dobra znalazła się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[22]. Do głosowania uprawnionych było w Dobrej 498 osób, z czego 273, ok. 54,8%, stanowili mieszkańcy (w tym 265, ok. 53,2% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 495 głosów (ok. 99,4% uprawnionych), w tym 495 (100%) ważnych; za Niemcami głosowało 419 osób (ok. 84,6%), a za Polską 76 osób (ok. 15,4%)[23]. 28 marca 1921 w Dobrej Niemcy napadli na czterech Polaków, raniąc jednego strzałem z rewolweru[24].
Parafia Dobra od początku swego istnienia przynależała do diecezji wrocławskiej. Od początku przynależała do archiprezbiteratu głogóweckiego, który stanowił część archidiakonatu opolskiego. Na skutek wojen husyckich, a następnie reformacji, Dobra przestaje być samodzielną parafią i zostaje przyłączona do parafii Komorniki, a następnie do parafii Krapkowice, stając się kościołem filialnym. Ten stan rzeczy utrzymywał się, aż do 27 listopada 1920 r., kiedy Dobra stała się samodzielną kuracją z własnym duszpasterzem[5].
W czasie II wojny światowej w Dobrej utworzono podobóz Stalag VIII B/E115 obozu jenieckiego w Łambinowicach dla jeńców z imperium brytyjskiego[25]. Mieszkańcy Dobrej zostali ewakuowani do Prudnika przed nadejściem frontu. Akcją ewakuacyjną kierował Theodor Hergesell – szef obwodowej grupy NSDAP. Na miejscu pozostało kilku starych i chorych ludzi. Armia Czerwona wkroczyła do Dobrej 25 stycznia 1945 w drodze na Prudnik podczas operacji górnośląskiej. 27 stycznia 1945, pod naporem przeważających sił niemieckich, czerwonoarmiści wycofali się z rejonu Dobrej i Steblowa. W piwnicy piekarni Stanisława Urbiczka w Dobrej pozostawiono 8 ciężko rannych żołnierzy radzieckich. Tego samego dnia wieś odbiły pododdziały 100 Dywizja Strzelców. Żołnierze Wehrmachtu rozstrzelali rannych czerwonoarmistów koło budynku poczty, a następnie spalili ich zwłoki wraz z szopą należącą do Mleczki. Niemcy mieli również dopuścić się egzekucji radzieckich żołnierzy w spalonym pałacu w Dobrej[26]. W marcu 1945 żołnierze Wehrmachtu zamordowali także dwóch Polaków, którzy byli świadkami budowy schronów w lesie między Dobrą a Strzeleczkami. Jednym z nich był Włodzimierz Prokasiuk. W czasie działań wojennych zniszczeniu uległo wiele zabudowań około pałacowych oraz podupadł okazały park w stylu angielskim, który wraz z neogotyckim pałacem stanowią unikalny w skali regionu zespół pałacowo-parkowy.
Rodzina Seherr-Thoss była właścicielem Dobrej do 1945, kiedy to, pałac został opanowany przez żołnierzy sowieckich. Po wojnie majątek rodu Seherr-Thossów został znacjonalizowany.
W latach 1945–1950 Dobra należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś była siedzibą gromady Dobra[27]. Do 1956 roku Dobra należała do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Dobra została odłączona od powiatu prudnickiego i przyłączona do nowo utworzonego krapkowickiego[28].
W 1991 w Dobrej powstał pomnik upamiętniający „wszystkie ofiary” I i II wojny światowej[29].
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[38]:
kościół parafialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, wybudowany w 1867 r. Został on ufundowany przez Olgę von Seherr-Thoss z rodu Strachwitz, a zaprojektowany został przez Moritza Gotgettreu, który nadał budowli neogotyckiego charakteru. Kościół powstał z kamienia, a dach został przykryty łupkiem[39]
cmentarz
pałac w Dobrej, zbudowany w 1720 roku, przebudowany w latach 1857–1860. Piękny neogotycki pałac stanowił własność rodu von Seherr-Thoss[40]. Ucierpiał w czasie wojny podczas ataku na wioskę żołnierzy rosyjskich w 1945 r. Aktualnie pałac jest w rękach prywatnych i trwa jego renowacja
mauzoleum: W 1882 roku wybudowano w parku grobowiec dla ewangelickich członków rodziny Seherr-Thoss. Mauzoleum podobnie jak kościół zostało wzniesione z kamienia i pokryte łupkiem. Całość utrzymana była w stylu neogotyckim[41]
oficyna
spichlerz
park
dwie bramy (stróżówki) prowadzące do parku
Pomniki i obiekty upamiętniające
Pomnik poległych w I i II wojnie światowej – pomnik w Dobrej powstały w 1991 „ku pamięci wszystkich ofiar I i II wojny światowej”. Znajdują się na nim napisy w języku polskim i niemieckim oraz motyw krzyża chrześcijańskiego. Zgodnie z kryteriami w sprawie upamiętnień na obszarze RP żołnierzy niemieckich przyjętymi w uchwale Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 1995, pomnik został uznany za prawidłowy[29].
Transport autobusowy w Dobrej obsługiwany był przez PKS Prudnik[43]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[44]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[45], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[46]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[47]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Dobrej i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[48]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[49].
12 lipca 2010, w ramach organizowanego w Prudniku VI Europejskiego Tygodnia Turystyki Rowerowej, w którym wzięli udział rowerzyści z całej Europy, przez Dobrą prowadziła trasa „Szlakiem Pielgrzyma”[51].
Bezpieczeństwo
W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Dobrej działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, zrzeszona w Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP w Strzeleczkach[52]. Jednostka OSP została założona 10 kwietnia 1929[53]. Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Dobrej było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku[54].
Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach[55].
↑Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
↑Erwin Filipczyk, ks. Norbert Zawilak: Dobra przez VII wieków. Opole: Litar sp.z.o.o., 2002. s. 17.
↑Erwin Filipczyk, ks. Norbert Zawilak: Dobra przez VII wieków. Opole: Litar sp.z.o.o., 2002. s. 18.
↑Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
↑Alfred Freiherr von Krane, Wappen- und Handbuch des in Schlesien (einschliesslich der Oberlausitz) landgesessenen Adels. Goerlitz 1901 – 1904
↑Erwin Filipczyk, ks. Norbert Zawilak: Dobra przez VII wieków. Opole: Litar sp.z.o.o., 2002. s. 15.
↑Erwin Filipczyk, ks. Norbert Zawilak: Dobra przez VII wieków. Opole: Litar sp.z.o.o., 2002. s. 60.
↑ abErwin Filipczyk, ks. Norbert Zawilak: Dobra przez VII wieków. Opole: Litar sp.z.o.o., 2002. s. 61.
↑Uchwała Nr VII/28/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu prudnickiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 27 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 68).
↑DamianD.WicherDamianD., Nowy PKS, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 grudnia 2004, s. 5, ISSN1231-904X.
↑Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
↑PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08].
Bibliografia
Colmar Grünhagen: Regesten zur Schleisischen Geschichte. Breslau: Josef Max & COMP., 1866.
Colmar Grünhagen: Regesten zur Schleisischen Geschichte. Erster Band. Urkunden des klosters Czarowanz. Breslau: Josef Max & COMP., 1857.
Erwin Filipczyk: Dobra przez VII wieków. Opole: Litar, 2002. Brak numerów stron w książce
Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.