Boguszyce – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1867–1954 w guberni warszawskiej, w woj. warszawskim, pomorskim i bydgoskim[2] (dzisiejsze woj. wielkopolskie). Początkowo siedzibą gminy była wieś Boguszyce, a następnie (w Rosji) Wymysłowo[3]. W Polsce siedzibą władz gminy była Synogać[4].
Historia
Gmina zbiorowa Boguszyce powstała w związku z reformą administracyjną Królestwa Polskiego w 1867 roku. Należała do powiatu radziejowskiego (od 1871 nieszawskiego) w guberni warszawskiej[5][6][7].
W 1882 roku zniesiono sąsiednią gminę Wierzbie[8], a jej obszar włączono wstępnie do gminy Sompolno w powiecie kolskim w guberni kaliskiej[9], lecz wkrótce obszar ten włączono do gminy Boguszyce[10], która zwiększyła się o miejscowości Belny (Belno), Brzezie, Buslerowo, Dębowiec, Drzewiec, Gałeckie, Goczki Polskie, Janowo, Józefowo, Marcinkowo, Marcjanki, Mąkoszyn, Mniszki, Ośno Dolne, Ośno Górne, Ośno Podleśne, Olszewo, Podryń, Przedworszczyzna, Ryna, Sompolinek, Sowa, Synogać (Sinogać), Szczerkowo, Wierzbie, Władysławowo, Wola Cesarska i Wymysłowo[11][12].
W okresie międzywojennym gmina Boguszyce należała do powiatu nieszawskiego w woj. warszawskim[4].
20 października 1933 gminę Boguszyce podzielono na 37 gromad (sołectw): Boguszyce, Boguszyczki, Brzezie, Florianowo, Gaj, Goczki Polskie, Helenowo, Kazimierzewo, Kazubek, Kwiatkowo, Lucjanowo, Łysek, Marcinkowo, Marcjanki, Mąkoszyn, Nykiel[13], Olszewo, Ostrowo, Ośno Dolne, Palmowo, Pamiątka, Posada, Romanowo, Rybno, Sadlno, Spólnik, Sumin, Synogać, Teodorowo, Teresewo, Walerianowo, Wierzbie, Wierzbinek, Władysławowo, Zakrzewek, Zielonka i Ziemięcin[14].
Była to gmina o ekstremalnie peryferyjnym położeniu względem stolicy województwa – Warszawy, w związku z czym przeniesiono ją 1 kwietnia 1938 wraz z całym powiatem nieszawskim do woj. pomorskiego[15].
Po wojnie gmina weszła w skład terytorialnie zmienionego woj. pomorskiego. 12 marca 1948 roku powiat nieszawski przemianowano na powiat aleksandrowski[16] a woj. pomorskie 6 lipca 1950 roku na woj. bydgoskie[17].
Za czasem liczba gromad gminy malała; 1 lipca 1952 obejmowała już tylko 25: Belny, Boguszyce, Brzezie, Chlebowo, Gaj, Goczki Polskie, Helenowo, Kazubek, Kwiatkowo, Łysek, Marcinkowo, Marcjanki, Mąkoszyn, Nykiel, Ostrowo, Palmowo, Pamiątka, Sadlno, Sompolinek, Synogać, Teresewo, Wierzbie, Władysławowo, Zakrzewek i Zielonka (nowe gromady to Belny, Chlebowo i Sompolinek)[18].
Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[19].
Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin[20]. 19 z jej dawnych gromad (sołectw) weszło w skład nowej gminy Wierzbinek w powiecie radziejowskim w województwie bydgoskim a 6 weszło w skład powiatu kolskiego w województwie poznańskim: 5 w skład nowej gminy Sompolno (Belny, Marcinkowo, Marcjanki, Sompolinek i Wierzbie) i jedna w skład gminy Babiak (Brzezie)[21].
Uwaga: do 1938 roku w woj. warszawskim istniały 2 gminy o nazwie Boguszyce – drugą była gmina Boguszyce w powiecie rawskim.
Przypisy
- ↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. warszawskiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
- ↑ 1945–50 nazwa woj. bydgoskiego brzmiała województwo pomorskie
- ↑ Волостныя, станичныя, сельския, гминныя правления и управления, а также полицейские станы всей России с обозначением места их нахождения [online] [dostęp 2024-09-09] (ros.).
- ↑ a b Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
- ↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
- ↑ Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, str. 359)
- ↑ Powiat nieszawski (1867–71 radziejowski), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 126 .
- ↑ Akta Gminy Wierzbie powiat nieszawski
- ↑ Wierzbie (prawa kolumna, hasło 4), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 396 .
- ↑ Карта волостей Варшавской губернии (1912)
- ↑ Skorowidz Królestwa Polskiego czyli Spis alfabetyczny miast, wsi, folwarków, kolonii i wszystkich nomenklatur w guberniach Królestwa Polskiego, z wykazaniem: gubernii, powiatu, gminy, parafii, sądu pokoju lub gminnego, oraz najbliższej stacyi pocztowej, wraz z oddzielnym spisem gmin podług najświeższej ich liczby i nazwy ułożony, wykazujący: odległość każdej danej gminy od miasta powiatowego i sądu swojego gminnego; czy i jakie znajdują się w gminie zakłady fabryczne lub przemysłowe, szkoły itp. oraz ludność każdej gminy, obejmujący także podział sądownictwa krajowego świeżo urządzonego. T. 2
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (według haseł)
- ↑ Błędnie pominięta, dodana w sprostowaniu z 10 grudnia 1933 (Warszawski Dziennik Wojewódzki : dla obszaru Województwa Warszawskiego. 1933, nr 20, poz. 184)
- ↑ Warszawski Dziennik Wojewódzki : dla obszaru Województwa Warszawskiego. 1933, nr 14, poz. 136
- ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240
- ↑ Dz.U. z 1948 r. nr 12, poz. 97
- ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uchwała Nr XVIII/88/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie bydgoskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 9 grudnia 1972, Nr. 17, Poz. 200).
