Bezirk Bialystok (pl. Okręg Białostocki)[1] – jednostka administracyjna utworzona 22 lipca 1941 w związku z utworzeniem na Białostocczyźnie niemieckiej administracji cywilnej, która zastąpiła wojskowe władze okupacyjne działające na tym terenie po ataku Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941.
Okręg Białostocki miał powierzchnię 31 426 km²[1] i zamieszkiwało go 1682 tys. osób[2].
Struktura administracyjna
Okręg Białostocki dzielił się na 8 jednostek administracyjnych szczebla powiatu, tzw. komisariatów powiatowych (niem. Kreiskommissariat). Były to komisariaty białostocki (Kreiskommissariat Białystok), bielsko-podlaski (Kreiskommissariat Bielsk), grajewski (Kreiskommissariat Grajewo), grodzieński (Kreiskommissariat Grodno), łomżyński (Kreiskommissariat Lomscha), sokólski (Kreiskommissariat Sokolka), wołkowyski (Kreiskommissariat Wolkowysk) oraz miasto Białystok (Stadtkommissariat Bialystok)[3][4]. Niższymi jednostkami były obwody urzędowe (niem. Amtskommissariat) i było ich 114[2]. Ostatnim szczeblem administracyjnym były gminy (niem. Gemeinde) i sołectwa (niem. Schulzenamt)[2].
Okręg Białostocki i Prusy Wschodnie były w tej sytuacji połączone nie tylko poprzez osobę Kocha, ale także przez kadrę urzędniczą która wywodziła się z kadry wschodniopruskiej, aparat bezpieczeństwa, który otrzymywał rozkazy od swych przełożonych w Królewcu, pocztę i inne organy. Jednak Okręg Białostocki nie został bezpośrednio włączony do Prus Wschodnich, choć prawdopodobnie stać się tak miało w przyszłości. 16 lipca 1941 Hitler na tajnej konferencji z udziałem Göringa, Keitla, Lammersa i Rosenberga, zapowiedział włączenie Okręgu do Rzeszy[5]. Jedynym wyznacznikiem odrębności była granica policyjna między nimi. Aby ją przekroczyć należało uzyskać stosowne zezwolenie. Natomiast granicę celną zniesiono w listopadzie 1941[6].
Szczegółowy podział administracyjny
Według stanu z 31 lipca 1944 Bezirk Bialystok był podzielony na 13 miast i 114 gmin wiejskich[7]:
↑Sz. Datner, „Niemiecki okupacyjny aparat bezpieczeństwa w Okręgu Białostockim (1941-1944) w świetle materiałów niemieckich (opracowania Waldemara Macholla), [w:] Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, t. XV, s. 7.
↑ abcdAnna Pyżewska: Pomoc dla ludności żydowskiej w Okręgu Białystok w latach okupacji niemieckiej, [w:] Polacy i Żydzi pod okupacją niemiecką 1939–1945. Studia i materiały. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2006, s. 947. ISBN 83-60464-01-4.
↑Yitzak Arad: Belzec, Sobibor, Treblinka. The Operation Reinhard Death Camps. Bloomington: Indiana University Press, 1999, s. 396–397. ISBN 978-0-253-21305-1.