Urodził się jako Antoni Wołek 7 maja 1901 w Będziemyślu jako jedno z trzynaściorga dzieci Stanisława (miejscowego działacza społecznego) i Julii z domu Idzik[2][3][4][5][6]. Spośród jego rodzeństwa brat Jan także został księdzem, Józef był doktorem medycyny[7], a Walenty inspektorem sanitarnym[8], zaś dwaj ostatni brali udział w wojnie polsko-bolszewickiej[7].
Po wybuchu II wojny światowej pozostawał duszpasterzem w kościele na sanockiej Posadzie[34]. Podczas trwającej okupacji niemieckiej działał w Związku Walki Zbrojnej i później Armii Krajowej, której był kapelanem[6], używając pseudonimów „Jurand”[24]. Wspierał materialnie rodziny więźniów[35]. Pomagał też ludziom zagrożonych aresztowaniem[4]. Głosił kazania w duchu patriotycznym, w związku z czym był inwigilowany przez gestapo[4]. W wyniku denuncjacji szpiega działającego na rzecz gestapo, sam miał zostać aresztowany przez Niemców w związku z jego przedwojennym zaangażowaniem w uwolnienie komunisty K. Wnękowskiego, jednak ostrzeżony tuż przed planowanym zatrzymaniem uciekł 1 maja 1942 i wyjechał przez Lwów i przebywał w miejscowościach Stojańce i Husów przez trzy lata do końca wojny pod przybraną tożsamością swojego starszego brata jako ks. Antoni Wacławski[4][6][7][35].
Do Sanoka powrócił w 1945 (w mieście zainstalowano już wtedy władzę komunistyczną) i podjął ponownie pracę katechety oraz w zniszczonym kościele na Posadzie[35], który od 8 kwietnia 1945 działał w ramach samodzielnej parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa, jednak odmówił objęcia funkcji jej proboszcza[6]. Dokonał także reaktywacji KZMRiP, którego działalność została wstrzymana z uwagi na sprzeciw władz komunistycznych[6][36]. Udzielał wsparcia uczestnikom podziemia antykomunistycznego po 1944[7]. Celem uzyskania informacji o miejscu ukrywania się ks. Jakuba Mikosia, miał zostać aresztowany przez funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Sanoku, lecz ostrzeżony przez swoich dawnych wychowanków – wówczas pracowników PUBP, w dniu 1 października 1945 natychmiast wyjechał z Sanoka, dysponując dokumentami na nazwisko Wacławski[2][4][7][37].
Był autorem monografii pt. Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku, wydanej w Człuchowie w 1959[4][43]. W 1970 w Człuchowie jako ksiądz emeryt spisał swoje wspomnienia[37]. 11 sierpnia 1985 obchodził jubileusz 60-lecia kapłaństwa[24].
Na wniosek mieszkańców sanockiej Posady Rada Miasta Sanoka decyzją z 4 lipca 1995 przyznała ks. Antoniemu Wołkowi Wacławskiemu tytuł Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Wolnego Miasta Sanokaw uznaniu zasług oddanych dla Miasta w czasie długoletniej pracy duszpasterskiej i wychowawczej na rzecz mieszkańców, a w szczególności za prowadzenie w latach 1928–1948 Katolickiego Związku Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku oraz wybudowanie kościoła parafialnego pw. Najświętszego Serca Jezusowego, jednocześnie planując uroczystość nadania wyróżnienia w Człuchowie[4][5]. Kilka dni później, 8 lipca 1995 ksiądz Antoni Wołek Wacławski zmarł w Człuchowie[3][6][44][45][46]. Został pochowany na cmentarzu komunalnym w Człuchowie 12 lipca 1995[3][6][46][47].
Upamiętnienie
W przedsionku kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sanoku została ustanowiona tablica pamiątkowa ku czci parafian – ofiar terroru okupanta, działań wojennych (działali w ZWZ-AK, a kapelanem AK był ks. Antoni Wołek ps. „Jurand”), którą odsłonięto w latach 60. XX wieku. Inskrypcja brzmi: „Pamięci ofiar II wojny światowej z parafii Najśw. Serca Jezusowego w Sanoku” oraz Wieczny odpoczynek racz im dać Panie”. Na tablicy jest wymienionych 85 nazwisk ofiar[48], wśród nich Ludwik Warchał, Leopold Żołnierczyk.
Na terenie Sanoka w dzielnicy Posada została ustanowiona ulica ks. Antoniego Wołka[49][50] (wcześniej pod nazwą Mariana Buczka i Jana Gadomskiego)[6].
↑ abcdefghijAntoni Wołek Wacławski: Wyjaśnienie, dlaczego się ukrywałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 148. ISBN 978-83-903080-5-0.Sprawdź autora rozdziału:1.
↑Edward Zając, Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym / Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 603.
↑Andrzej Brygidyn, W latach powojennych. Życie polityczne. W przełomie październikowym w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 798.
↑Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 86. ISBN 978-83-935385-7-7.
↑Antoni Wołek Wacławski: Wyjaśnienie, dlaczego się ukrywałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939–1944. Sanok: 2012, s. 146, 147, 149. ISBN 978-83-903080-5-0.Sprawdź autora rozdziału:1.
↑ abcAntoni Wołek Wacławski: Wyjaśnienie, dlaczego się ukrywałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 147. ISBN 978-83-903080-5-0.Sprawdź autora rozdziału:1.
↑ abcAntoni Wołek Wacławski: Wyjaśnienie, dlaczego się ukrywałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 149. ISBN 978-83-903080-5-0.Sprawdź autora rozdziału:1.
Antoni Wołek Wacławski: Wyjaśnienie, dlaczego się ukrywałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 145–149. ISBN 978-83-903080-5-0.Sprawdź autora rozdziału:1.
Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 110–111. ISBN 978-83-935385-7-7.