Ananas jadalny (Ananas comosus (L.) Merr.), nazywany także ananasem właściwym lub a. czubatym – gatunekrośliny uprawnej, byliny z rodziny bromeliowatych (Bromeliaceae). W stanie dzikim występuje w Brazylii.
Zwykle beznasienne jagody (powstają w wyniku partenokarpii), rzadko kwiaty zapylane są przez kolibry i wówczas rozwijają się w nich drobne, twarde nasiona. Owoce zrastają się z mięsistą osią kwiatostanu i liśćmi przykwiatowymi tworząc okazały, soczysty owocostan o wysokości około 20 cm i średnicy 14 cm (u odmian bywają też miniaturowe). Pozostałości kielicha i zewnętrzne części liści przykwiatowych tworzą zewnętrzną, twardą warstwę ochronną. Na szczycie owocostanu rozwija się korona liści (zawiązek pędu)[3].
Biologia
Owoc dojrzewa w okresie letnim. Obecnie dzięki opryskom kwasem naftylooctowym reguluje się rozwój roślin, aby plantacje dawały plon w ciągu całego roku. Pierwszy plon zbiera się po 18–24 miesiącach od założenia plantacji.
Są to rośliny generalnie przeprowadzające fotosyntezę CAM, chociaż badania wykazały, że w warunkach in vitro możliwa jest ich modyfikacja w roślinę C3. Ex vitro dzięki plastyczności morfologii oraz fizjologii Ananas comosus zależnie od warunków środowiska tj. intensywności światła i względnej wilgotności może zamiennie funkcjonować jako roślina C3 i roślina przeprowadzająca fotosyntezę CAM.[4]
Surowcem są owocostany i łodygi, z których w drodze ekstrakcji pozyskuje się mieszaninę pięciu enzymów proteolitycznych określanych zbiorczo jako bromelina. Bromelina ma działanie przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, poprawia trawienie, działa antyagregacyjnie na płytki krwi. Właściwości te zostały potwierdzone w badaniach klinicznych[8]. Ponadto bromelina może potęgować działanie antybiotyków, dlatego trzeba być ostrożnym w czasie przyjmowania leków[7]. Bromelina stanowi również jeden z podstawowych alergenów ananasa[9]. Niedojrzały ananas może podrażniać gardło i wywoływać biegunkę[7].
Znaczenie gospodarcze i produkcja
Ananas comosus wykorzystywany jest do produkcji soków i napojów, owoce dodaje się także do deserów mlecznych czy wypieków. pH ananasa i jego produktów oscyluje między 3,1 a 4,0, czyli ma charakter kwasowy. W trakcie produkcji produktów z ananasa należy zadbać o dezaktywację enzymów powodujących psucie (PPO, POD, PME), zachowując jednocześnie aktywność bromeliny, której jest źródłem[10]. Ekstrakcja soku z ananasa na szeroką skalę wymaga 2-stopniowego wyciskania miąższu z ananasa. Pozostały miąższ (przecier) pozostający po ekstrakcji soku ciągle zawiera ważne materiały, które można wyekstrahować, które mogą poprawić finalną jakość soku. Sok z owocu ananasa jest źródłem witaminy A, B1, B2, B6, C oraz minerałów, takich jak: wapń, magnez, potas, żelazo i cynk. Zawiera także błonnik i enzymy. Dodając enzymy stapiające błonę komórkową te wartościowe składniki soku mogą być wyekstrahowane z miąższu[11]. W soku ananasa znajdują się także takie enzymy jak: syntaza sacharozofosforanowa (SPS), syntaza sacharozy (SS) i inwertaza (AI). Enzymy te w połączeniu z warunkami środowiska i sposobem uprawy rośliny mają istotne znaczenie w metabolizmie cukrów zawartych w jej owocach. Cukry natomiast są najistotniejszym czynnikiem wpływającym na jakość i wartość odżywczą owoców[12].
Najwięksi producenci ananasów (2018) (w tys. ton)[13]
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑ abcJ.G. Vaughan, C.A. Geissler: Rośliny jadalne. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001, s. 102. ISBN 83-7255-326-2.
↑C.C.AragónC.C. i inni, The physiology of ex vitro pineapple (Ananas comosus L. Merr. var MD-2) as CAM or C3 is regulated by the environmental conditions, „Plant Cell Reports”, 31 (4), 2012, s. 757–769, DOI: 10.1007/s00299-011-1195-7, PMID: 22134875 [dostęp 2023-04-13].
↑Janina, Szczepan A. Pieniążek: Owoce krain dalekich. Warszawa: 1981. Brak numerów stron w książce
↑ abcHannaH.KunachowiczHannaH. i inni, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, wyd. II zmienione, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 602, ISBN 978-83-200-5311-1.
↑Ben-Erik van Wyk, Michael Wink: Rośliny lecznicze świata. Warszawa: MedPharm Polska, 2008, s. 46. ISBN 978-83-60466-51-3.
↑Ukleja-Sokołowska N i wsp., Alergia na owoce egzotyczne, "Alergia Astma Immunologia" 2014, 19 (1): 16-20
↑SnehasisS.ChakrabortySnehasisS., P. SrinivasaP.S.RaoP. SrinivasaP.S., H.N.H.N.MishraH.N.H.N., Effect of pH on Enzyme Inactivation Kinetics in High-Pressure Processed Pineapple (Ananas comosus L.) Puree Using Response Surface Methodology, „Food and Bioprocess Technology”, 7 (12), 2014, s. 3629–3645, DOI: 10.1007/s11947-014-1380-0 [dostęp 2023-04-13](ang.).
↑SanjayS.KumarSanjayS., H.K.H.K.SharmaH.K.H.K., Comparative effect of crude and commercial enzyme on the juice recovery from pineapple (Ananas comosus) using principal component analysis (PCA), „Food Science and Biotechnology”, 21 (4), 2012, s. 959–967, DOI: 10.1007/s10068-012-0126-x [dostęp 2023-04-13](ang.).
↑Zhang XZ.X.MZhang XZ.X. i inni, Dynamic analysis of sugar metabolism in different harvest seasons of pineapple (Ananas comosus L. (Merr.), „African Journal of Biotechnology”, 10 (14), 2011, s. 2716–2723, DOI: 10.5897/AJB10.1284 [dostęp 2023-04-13].