Zondprogramma

Illustratie van een Zond op weg naar de Maan
Zond 2

Zond (Russisch: Зонд; "sonde") was een ruimtevaartprogramma van de Sovjet-Unie. Het bestond uit twee aparte series onbemande ruimtevaartuigen die gelanceerd werden tussen 1964 en 1970.

De eerste serie was gebaseerd op de 3MV-planeetsonde en had de bedoeling onderzoek te doen naar de dichtstbijzijnde planeten. De tweede serie bestond uit het testen van een ruimteschip dat de bedoeling had om bemande vluchten rond de Maan te maken. Dit programma maakte gebruik van een uitgeklede versie van het Sojoez-ruimteschip, namelijk het dienstencompartiment, de terugkeercapsule, maar niet het onderdeel dat gebruikt werd voor vluchten rond de Aarde.

Ruimtevluchten gebaseerd op de 3MV-planeetsonde

De eerste drie vluchten maakten gebruik van de 3MV-sonde en hadden de bedoeling Venus en Mars te onderzoeken. De Sovjets verloren het radiocontact met Zond 1, die 2 april 1964 naar Venus was vertrokken, en met Zond 2 die vanaf 30 november 1964 op weg was naar Mars. Zond 3 werd op 18 juli 1965 naar de Maan gestuurd en fotografeerde als tweede ruimteschip de achterzijde van de Maan. Daarna vloog hij door naar Mars, waarbij de besturing en het contact over grote afstanden getest werden.

Vluchten rond de Maan

De ruimtevluchten Zond 4 tot en met 8 waren testvluchten in het kader van de wedloop met de Amerikanen om als eerste op de Maan te zijn. Het ruimteschip Sojoez 7K-L1 (kortweg L1) werd gebruikt voor vluchten met de Maan als bestemming, in een uitgeklede versie om lancering vanaf de Aarde naar de Maan mogelijk te maken. De sondes werden gelanceerd met de Proton-draagraket, die net sterk genoeg was om de Zond op een traject en meteen weer terug te sturen. Met kleine aanpassingen kon de Zond ook kosmonauten meenemen.

Aanvankelijk was zowel de nieuwe protonraket als de nieuwe Sojoez niet betrouwbaar, maar men boekte vooruitgang met de testvluchten. De grootste moeilijkheden tussen 1967 en 1970 (Zond 4 en Zond 8) ontstonden bij de terugkeer in de aardse dampkring. Met de Zond werden alleen onbemande vluchten gemaakt. Vier daarvan leden aan storingen die een bemanning het leven zouden hebben gekost. Wel werden gegevens verzameld over micrometeorieten, zonnewind en kosmische straling, magnetische velden, en radioverbindingen. Er werden foto’s gemaakt en biologische ladingen meegenomen.

Interplanetaire vluchten

Sonde Type Lancering Einde Slot Opdracht
Zond 1 3MV-interplanetaire sonde 2-4-1964 14-5-1964 Contact verloren Scheervlucht Venus
Zond 2 3MV-interplanetaire sonde 30-11- 1964 mei 1965 Contact verloren Scheervlucht Mars
Zond 3 3MV-interplanetaire sonde 18-7-1965 mei 1966 Radiocontact verloren Scheervlucht Maan

Sojoez 7K-L1-testvluchten

Sonde Type Lancering Einde Slot Opdracht
Kosmos 146 Sojoez 7K-L1 10-3-1967 door middel van Proton in zeer hoge elliptische baan rond aarde
Kosmos 154 Sojoez 7K-L1 8-4-1967 door middel van Proton; mislukte poging in baan langs de Maan te komen
Zond 1967B Sojoez 7K-L1 22-11-1967 mislukte lancering kwam 300 km verderop neer ontsnappingsraket werkte goed
Zond 4 Sojoez 7K-L1 2-3-1968 7-3-1968 Zelfvernietiging op 12 km hoogte bij terugkeer Aarde nieuwe systemen getest
Zond 1968A Sojoez 7K-L1 23-4-1968 Mislukte lancering
Zond 1968B (Zond 7K-L1 s/n 8L) Sojoez 7K-L1 21-7-1968 Rakettrap explodeerde op platform, 3 doden
Zond 5 Sojoez 7K-L1 15-9-1968 21-9-1968 terugkeer naar aarde vloog achter de Maan om op 18-9-1968; had onder andere schildpadden aan boord
Zond 6 Sojoez 7K-L1 10-11-1968 17-11-1968 achter Maan om op 14-11-1968
Zond 1969A Sojoez 7K-L1 20-1-1969 Mislukte lancering ontsnappingsraket werkte goed
Zond L1S-1 Sojoez 7K-L1 21-2-1969 Mislukte lancering ontsnappingsraket werkte goed
Zond L1S-2 Sojoez 7K-L1 Mislukte lancering ontsnappingsraket werkte goed
Zond 7 Sojoez 7K-L1 7-8-1969 14-8-1969 terug naar Aarde na scheervlucht Maan op 11-8-1969
Zond 8 Sojoez 7K-L1 20-10-1970 27-10-1970 terug op Aarde na scheervlucht Maan op 24-10-1970
Zond 9 Sojoez 7K-L1 gepland maar nooit uitgevoerd
Zond 10 Sojoez 7K-L1 gepland maar nooit uitgevoerd
Zie de categorie Zond program van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.