Staafkerk

De staafkerk van Borgund
De staafkerk van Lom
De staafkerk van Heddal
De staafkerk van Røldal
De staafkerk van Eidsborg

Een staafkerk (Noors: stavkirke) is een geheel uit hout opgetrokken kerkgebouw, met een typische bouwstijl die voornamelijk in Scandinavië wordt aangetroffen. Staafkerken zijn ontstaan in de periode waarin het christendom in Scandinavië werd verspreid.

Constructie

Een staafkerk werd gebouwd op een stenen fundering waarop een frame of geraamte van houten balken werd geplaatst. Op dit fundament rustten de palen. Bij de allereerste staafkerken werden de staven of palen in een gat in de grond geplaatst. Hoewel dat voor voldoende stabiliteit zorgde, hielden deze bouwwerken niet lang stand doordat de palen door verrotting werden aangetast. Deze palen werden aan de bovenkant aan elkaar bevestigd met een nieuw geraamte van horizontale balken. Deze balken droegen de dakconstructie.

Om deze constructie voldoende stevigheid te geven werden drie methodes toegepast: ten eerste werden er tussen alle staven in andreaskruisen geplaatst, ten tweede werden er houten bogen tussen de palen geplaatst en ten slotte werd er een lage rondgang om de kerk gemaakt die essentieel is voor de constructie.

Als verbindingsmethodes werden gebruikt: zwaluwstaartverbindingen, houten pennen en klemverbindingen. Een staafkerk werd nooit met spijkers, nagels of lijm gebouwd zodat de constructie flexibel bleef en het hout kon werken (uitzetten en krimpen).

Vormen

De eenvoudigste staafkerken zijn kleine, rechthoekige gebouwen en bestaan uit een schip en een klein koor. Het dak rust op de muren.

Grotere staafkerken kunnen een lange mast in het midden hebben, die de torenspits draagt en die de muren gedeeltelijk ontlast.

De meest complexe staafkerken hebben een hoge ruimte in het midden, die wordt gedragen door vrijstaande masten; deze centrale ruimte is omgeven door lagere zijbeuken die de constructie verstevigen.

Staafkerken zijn rijkelijk voorzien van houtsnijwerk, waarvan de motieven en esthetiek teruggaan op de tradities van de Vikingtijd.

Een staafkerk heeft nooit klokken. Hiervoor zijn er losstaande klokkentorens gebouwd.

  • Houtsnijwerk in de staafkerk van Gol
    Houtsnijwerk in de staafkerk van Gol
  • Interieur van de staafkerk van Uvdal, 1909
    Interieur van de staafkerk van Uvdal, 1909
  • Nidhoggr knaagt aan Yggdrasil, staafkerk van Urnes
    Nidhoggr knaagt aan Yggdrasil, staafkerk van Urnes
  • Detail van het houtsnijwerk in de staafkerk van Tønjum
    Detail van het houtsnijwerk in de staafkerk van Tønjum
  • Draak op de staafkerk van Hopperstad
    Draak op de staafkerk van Hopperstad
  • Masker in de staafkerk van Hegge
    Masker in de staafkerk van Hegge

Nog bestaande staafkerken

Duitsland

Noorwegen

Polen

Zweden

Zie de categorie Stave churches van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.