|
Skolt-Samisch
Skolt-Samisch (sääʹmǩiõll[1]) is een Fins-Oegrische taal die wordt gesproken door de Skolt-Samen in een zeer klein deel van Finland (hoofdzakelijk Sevettijärvi) en het gebied rond het Lavazero-meer in Rusland. Vroeger werd de taal ook nog gesproken in Näätämö aan de grens met Noorwegen. GeschiedenisVoor de Tweede Wereldoorlog werd Skolt-Samisch gesproken in vier Finse dorpen en Petsjenga. Na de Russische annexatie van dit gebied tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de sprekers verdreven naar de dorpen Inari, Sevettijärvi en Nellim. De taal is tegenwoordig een van de als officieel erkende talen in Lapland. Nadat het aantal sprekers zeer sterk was teruggelopen werd in 1993 een taalbad voor kinderen onder de 7 in het Skolt-Samisch georganiseerd, maar tegenwoordig ligt dit project stil vanwege gebrek aan subsidie. Het enige tijdschrift dat ooit in het Skolt-samisch is verschenen heette Sää´mođđâz, dit werd tussen 1978 en 1984 uitgegeven. Sinds enkele jaren wordt het Skolt-Samisch net als het Inari-Samisch gebruikt in enkele rockliederen van Tiina Sanila. AlfabetSinds 1973 geldt het Latijnse alfabet als de officiële spelling voor het Skolt-Samisch. Hieraan zijn de volgende extra karakters toegevoegd:
De grafemen Q/q, W/w, X/x, Y/y en Ö/ö worden ook gebruikt, maar alleen in leenwoorden. De tekens Đ en Ǥ geven fricatieven weer. Het symbool Ŋ staat voor de velare nasaal [ŋ]?. Suprasegmentele palatalisatie wordt weergegeven door een ´ na de klinker. Voor geminaten vindt een korte periode van stemloosheid of een h-uitspraak plaats, zoals in joʹǩǩe, [jo̟hk̟k̟e]?, "naar de rivier". Epenthetische klinkers worden wel uitgesproken, maar niet geschreven. Zo wordt mieʹll, "zandbank", hetzelfde uitgesproken als miõʹlle, "naar de geest": [miellɘ̯]?. FonologieKenmerkend aan de Skolt-Samische fonologie zijn een complex klinkersysteem en een fonematisch ontrast op suprasegmenteel niveau tussen gepalataliseerde en niet-gepalataliseerde klanken, waarbij de gepalatiseerde klanken worden gemarkeerd met een ʹ. KlinkersHet klinkersysteem ziet er als volgt uit:
Let op:
Tussen lange en korte klinkers bestaat een fonematisch contrast, net als in bijvoorbeeld het klassiek Latijn: cf. leʹtt "vaartuig" vs. leeʹtt "vaartuigen". Alle klinkers komen zowel lang als kort voor. Door klinkers te combineren kunnen twaalf open diftongen worden gevormd:
Alle diftongen komen zowel lang als kort voor, maar dit wordt niet in de spelling weergegeven. MedeklinkersHet medeklinkersysteem ziet er als volgt uit:
1Stemloze plosieven en affricaten worden geaspireerd uitgesproken voor klinkers en sonoranten. 2Plosieven en affricaten worden licht stemhebbend uitgesproken. 3/x/? heeft de allofoon [h] aan het begin van woorden. In het midden en aan het eind van woorden kunnen medeklinkers zowel lang (geminaten) als kort zijn. Het verschil is fonematisch: kuõskkâd "aanraken" → kuõskâm "Ik raak aan". SuprasegmenteelPalatalisatie op suprasegmenteel niveau heeft eveneens een betekenisonderscheidende functie:
Deze palatalisatie heeft drie fonetische effecten:
KlemtoonHet Skolt-Samisch onderscheidt vier verschillende klemtonen:
De hoofdklemtoon ligt altijd op de eerste lettergrepen. Bij woorden van twee of meer lettergrepen krijgt de laatste lettergrepen altijd een lichte (secundaire of tertiaire) klemtoon die minder zwaar is dan de klemtoon op de voorafgaande lettergreep. Bij woorden die in de comitatief of abessief staan, kunnen de twee laatste lettergrepen soms allebei ene tertiair accent hebben. Bij vervoegingen, postposities, partikelen en woorden van één lettergreep komen soms nulaccenten voor. GrammaticaNet als alle andere Fins-Oegrische talen is het Skolt-Samisch in hoge mate synthetisch. Net als het Estisch is het echter eerder een fusionele dan een agglutinerende taal, wat wil zeggen dat er ook binnen de stam van woorden betekenisonderscheidende veranderingen kunnen plaatshebben. Het Skolt-samisch kent bovendien veel porte-manteaumorfemen. Het Skolt-Sami kent 9 naamvallen in het enkelvoud: de nominatief, genitief, datief, accusatief, locatief, illatief, abessief, essief, partitief, De genitief en accusatief zijn doorgaans allebei ongemarkeerd. De persoonlijke voornaamwoorden kennen drie getallen: enkelvoud, meervoud en dualis.
Tussen de persoonlijke voornaamwoorden hij en zij wordt in vorm geen onderscheid gemaakt. Ze worden als volgt verbogen:
Net als de meeste andere Fins-Oegrische talen heeft het Skolt-Sami een ontkennend werkwoord. Dit wordt als volgt vervoegd: Indicatief teg. tijd Imperatief Optatief enkelv. du/meerv. enkelv. du/meerv. sg. du/meerv. 1 jiõm jeäʹp 1 - - 1 ? jeällap jim jep 2 jiõk jeäʹped 2 jieʹl jieʹlled 2 jieʹl jieʹlled jik jeʹped jeʹl jeʹlled jeʹl jeʹlled 3 ij jiâ, jeä, jie 3 - - 3 jeälas jeällaz 4 jeäʹt Externe links
Bronnen, noten en/of referenties
 ·  ·  |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
