SLAPP

SLAPP (Engels acroniem voor strategic lawsuit against public participation) is een rechtszaak die aangespannen wordt met het oogmerk om een kritische partij te intimideren en tot zwijgen te brengen. De strategie van de klagende partij kan onder meer zijn dat deze de aangeklaagde kritische partij probeert te dwingen tot het maken van dusdanig hoge juridische kosten dat de aangeklaagde partij de kritiek of oppositie dient op te geven.

Het beoogde doel kan door de klagende partij via meerdere rechtszaken worden bereikt. Het uitgangspunt van de klagende partij hoeft niet altijd te zijn dat deze de rechtszaak wil winnen. Het dreigen met rechtszaken kan op zichzelf een chilling effect hebben.

Het acroniem SLAPP werd in de jaren 80 van de 20e eeuw voor het eerst gebruikt door twee professoren van de Universiteit van Denver. Hun definitie destijds voor SLAPP is in de loop der tijd opgerekt.

Voorbeelden

België

In het Belgisch recht spreekt men van een tergend of roekeloos geding. Voorbeelden zijn:

  • de aanklachten van palmolieproducent Socfin tegen verschillende ngo's en mediabedrijven die kritiek hadden tegen het bedrijf[1];
  • verschillende pogingen van Erik Van der Paal (Land Invest Group) om via een eis tot schadevergoeding[2][3] en door gebruik van privédetectives[4] media-organisatie Apache.be onder druk te zetten. In 2022 werd Van der Paal door het hof van beroep van Antwerpen veroordeeld voor tergend of roekeloos geding en verplicht tot het betalen van een schadevergoeding[5]. Het belette Van der Paal niet om in cassatie te gaan tegen de uitspraak, maar ook het Hof van Cassatie wees zijn vordering af[6].
  • de rechtsvordering van RSC Anderlecht tegen journalist Jan Hauspie na een kritisch artikel in Humo over de rol van Wouter Vandenhaute en diens vrouw Catherine Van Eylen.[7] Voor de publicatie werd gedreigd met juridische stappen indien het stuk zou verschijnen.[7]

Maatregelen

In de Verenigde Staten werden er ondertussen in tientallen staten wettelijke maatregelen genomen om SLAPP tegen te gaan, die echter niet alle gelijklopend zijn.[8]

De Europese Commissie installeerde in 2021, in het kader van het European Democracy Action Plan, een expertengroep om maatregelen tegen SLAPP voor te bereiden.[9]

Een aantal niet-gouvernementele organisaties uit heel Europa die bezorgd zijn over de bedreiging die uitgaat van SLAPP's, heeft zich verenigd in CASE (Coalition Against SLAPPs in Europe). CASE publiceerde op 27 april 2022 een rapport, met update in 2023:[10]

  • er is een duidelijk stijgende jaarlijkse trend in het aantal SLAPP's in heel Europa
  • publieke “waakhonden”, zoals journalisten (34,2%), kranten (23%), activisten (9,8%), redacteuren (9,5%) en anderen, zijn steeds vaker het doelwit van rechtszaken als reactie op hun activiteiten
  • de belangrijkste voorwaarden die aanleiding geven tot SLAPP's, zijn een onevenwichtige machtsverhouding tussen de actoren, en de intentie om kritische stemmen het zwijgen op te leggen
  • uit kwalitatieve gegevens blijkt ook dat de opkomst van het populisme samen met de impact van de pandemie de mediavrijheid in heel Europa duidelijk heeft verslechterd
  • politici, maar ook zakenlui, gebruikten SLAPP's om onderzoek naar georganiseerde misdaad en overheidsacties te dwarsbomen.[11]

Op 27 april 2022 publiceerde de Commissie een ontwerp-richtlijn om de “publieke participatie” te beschermen.[12] Het ontwerp volgde sedertdien de finale EU-procedures.

Op 26 maart 2021 werd door CASE, een samenwerkingsverband van Europese niet-gouvernementele organisaties, een website gelanceerd om de aandacht te vestigen op de bedreiging die in hun ogen uitgaat van SLAPP's.