Monument scheiding van Maas en Waal

Monument scheiding van Maas en Waal
Jaar	1904
Materiaal	graniet
Locatie	Provinciale weg 322 (N322), Andel / Poederoijen
Monumentstatus	rijksmonument
Monumentnummer	523384
Portaal    Kunst & Cultuur

Het Monument scheiding van Maas en Waal is een in 1904 opgericht gedenkteken. Het staat op een dam op de grens van de Nederlandse provincies Gelderland en Noord-Brabant. Aan de zuidwestkant ligt het dorp Andel, in de gemeente Altena, in de streek Land van Heusden en Altena, in Noord-Brabant. Aan de noordoostkant ligt de buurtschap Poederoijensehoek van Poederoijen, in de gemeente Zaltbommel, in de streek Bommelerwaard in Gelderland. Na de aanleg van de dam is de weg over de dam opgenomen in de toen nieuwe Provinciale weg 322 (N322). Het bestaat uit een plaquette met inscriptie in graniet, op een ondergrond van granieten platen.

Geschiedenis

Aan het eind van de 19e eeuw (1894-1904) werd, geïnitieerd door onder anderen Cornelis Lely, een groot waterbouwkundig project uitgevoerd: de scheiding van de benedenloop van de rivieren Maas en Waal (de Waal is zelf eigenlijk slechts een zijtak van de Rijn). De twee belangrijkste onderdelen waren:

• het graven van een nieuwe verbinding van de Maas, vanaf Well, naar de Amer, bij Geertruidenberg, deze verbinding kreeg de naam Bergsche Maas, en
• het afdammen van de oude benedenloop van de Maas bij Andel, zodat het water van de Maas niet meer met dat van de Waal samenvloeit.[1][2]. De afgesloten gedeelten van de Maas kregen aan beide zijden van de dam de naam Afgedamde Maas. Aan de kant van Andel werd een (schut)sluis aangelegd, zodat scheepvaartverkeer mogelijk bleef, de Wilhelminasluis.

De Afgedamde Maas bleef de scheiding tussen de Bommelerwaard en het Land van Heusden en Altena.

In 1894 werd de opdracht voor het maken van een gedenksteen op de dam, naast de Wilhelminasluis, gegund aan de Vereinigte Odenwald-Granitwerke in Heppenheim, Hessen, Duitsland. Dit object werd in 1904 op de dam gebouwd. Op 18 augustus 1904 werd het monument officieel door koningin Wilhelmina, met in haar gezelschap de prins-gemaal Hendrik, onthuld.

Het gedenkteken staat sinds 2001 op de Rijksmonumentenlijst van Nederland.[3][4]

Tekst

Op het monument staat een inscriptie:

18 AUGUSTUS 1904
IS DEZE STEEN ONTHULD DOOR
HARE MAJESTEIT
KONINGIN WILHELMINA
IN TEGENWOORDIGHEID VAN
ZIJNE KONINKLIJKE HOOGHEID
DEN PRINS DER NEDERLANDEN,
HERTOG VAN MECKLENBURG,
TER GEDENKING VAN DE SCHEIDING
VAN
MAAS EN WAAL.

Bronnen, noten en/of referenties

1. Tussen de toen nog samenvloeiende rivieren is het Slot Loevestein gebouwd.
2. Het punt waar de Maas en de Waal samen kwamen is vereeuwigd door de schrijver Hendrik Tollens in zijn dichtregels:
   Waar Maas en Waal te zamen spoelt. En Gorkum rijst van ver ....
3. Noot: Bijzonder is dat dit object in het Monumentenregister wordt vermeld met drie gronden:
   :*architectuurhistorische waarde als monument in de stijl van art nouveau,
   :*landschappelijke waarde vanwege de ligging langs de provinciale weg,
   :*cultuurhistorische waarde vanwege verwijzing naar historische gebeurtenis, die van zodanig belang was dat koningin Wilhelmina en prins Hendrik aanwezig waren; Tevens vanwege historische gebeurtenis in het waterbeheer van Nederland.
4. De RCE vermeldt ten onrechte als straatnaam "Van Heemstraweg". (zie overlegpagina)

---

• De Scheiding van Maas en Waal. Waterschap Rivierenland (29 maart 2018). Gearchiveerd op 6 november 2018. Geraadpleegd op 5 november 2018. .