Lijst van fonteinen in Den Haag

Echtelijke ruzie

Dit is een onvolledig overzicht van fonteinen en andere (civiele) kunstwerken met waterval, bron of waterspuwer in de Haagse openbare ruimte of zichtbaar vanaf, dan wel binnen voor het publiek toegankelijk terrein. Voor zover bekend is een overzicht als dit niet eerder gemaakt. Hier en daar wordt vermeld dat er in totaal zo'n dertig fonteinen in Den Haag zijn. Dat is tamelijk weinig vergeleken met bijvoorbeeld Rotterdam en Amsterdam en op zo'n gering aantal is een substantieel deel dus ook niet in eigendom of beheer van de gemeente. Voor zover de Haagse fonteinen (nog) functioneren en bovendien in beheer zijn bij de gemeente Den Haag (DSB), zijn ze actief gedurende "het fonteinseizoen" tussen maart/april en begin oktober.[1] Ten minste in het fonteinseizoen 2022 lijkt een aantal van onderstaande fonteinen niet (voortdurend) actief. Afgaand op Google Streetview is, bijvoorbeeld, "Echtelijke ruzie" vóór 2023 een aantal jaren niet actief geweest. De combinatie van terrasfontein en waterval op het Burgemeester de Monchyplein is wel actief maar niet de hele dag of niet elke dag (mogelijk wegens voeding van de vijver of anders wegens geluidsoverlast).[2]

Aangezien ook fonteinen zijn opgenomen die inmiddels verdwenen zijn of zich buiten de openbare ruimte bevinden, is de lijst van fonteinen onderverdeeld naar zichtbaarheid. Voor meer afbeeldingen dan de onderstaande voorbeelden, zie de categorie Fonteinen in Den Haag op Wikimedia Commons.

Fonteinen in de openbare ruimte

Naast fonteinen geplaatst in - of zichtbaar in de openbare ruimte zijn hier ook de fonteinen op voor het publiek altijd of meestal vrij toegankelijke terrein opgenomen.

Naam/aanduiding	Kunstenaar/architect	Locatie	Jaar	Materiaal/uitvoering	Beheer	Afbeelding
Binnenhoffontein	Pierre Cuypers / Ludwig Jünger	Binnenhof	1883	smeedijzer[3]	RVB
Hofvijverfontein		Hofvijver	1998[4]		DSB
Bron "Et In Arcadia ego"[5]	Ian Hamilton Finlay	Hofvijver	1998[6]	graniet	DSB
Bankapleinfontein[7]	Renske Morks & Henk van der Leeden[8]	Bankaplein	1988[9]	brons	DSB
Fontein	Joop Beljon	Koningskade	1969
Cascade[10]	Huub Hierck	Verversingskanaal	1970	RVS	DSB
Anna van Buerenfontein	Egbert Schuttert[11]	Anna van Buerenplein	2016[12]	terrazzo
't Haegse Hof		Hillebrant Jacobsplein	2010[13]		DSB
'Koffiekan' "Echtelijke ruzie"[14]	Jo Klingers	Noordpolderkade	1986[15]	staal, hout, beton[16]	DSB
Terrasfontein met zuil de Wokkel		Burgemeester De Monchyplein	2004[17]
Waterval		Burgemeester De Monchyplein	2004[17]
Vijverfontein		Burgemeester De Monchyplein	2004[17]
Fontein op het binnenplein		Haagsche Bluf	17xx[18]		Deka
Monument prinses Juliana	Jo Limburg[19], Jan Altorf[20]	Stuyvesantplein[21]	1910		DSB
Monument Albert Vogel sr.[22]	Antoon Molkenboer	Frederik Hendrikplein	1936[23]	mozaïek	DSB
Kurhausfontein		Gevers Deynootplein	1992[24]
Zuiderparkfontein		Zuiderpark
Watermuur & Waterzebra[25]	Atelier PRO[26]	Johanna Westerdijkplein Haagse Hogeschool	1997[27]	RVS / beton	DSB/Haagse Hogeschool[28]
Fontein		Vailliantplein	2006[29]		DSB
Fontein		Wijkpark Transvaal (Heemstraat)	2005
Schildpaddenfontein		Prins Hendrikplein	2000[30]		DSB
Vijverpartij[31] met fonteinen	Ad van der Steur	Churchilplein	1953
Van Karnebeekbron	Willem C. Brouwer	Carnegielaan hoek Scheveningseweg	1915[32]	aardewerk[33]	DSB
Vijverfontein		Eline Verepark (kant Carnegielaan)			DSB
Vijverfontein museum H.P. Berlage		Kunstmuseum Den Haag
Kikkerfontein museum H.P. Berlage		Kunstmuseum Den Haag (in de vijver)
Vijverfontein		Park Vlaskamp
Fontein met drie dansende meisjes	Gerard van Remmen[34]	Segbroeklaan (tussen 414-416)	1960	brons/steen[35]	DSB
Vijverfontein		Waterkersvijver, Wateringse Veld			DSB
Vijverfontein		Laan van Wateringseveld (ca no 226)			DSB
Fontein Winkelcentrum Loosduinen	Alex Harteveld[36]	Loosduinse Hoofdplein[37]	2013[38]	mozaïek	DSB
Watergordijn	West 8[39]	AEGONplein[40]	2002[40]	staal, beton
Vijverfontein		Hoek Pijlkruidveld - Madeliefveld Leidschenveen			DSB
Vijverfontein		Buurtpark "Hof van Heden", Alberdingk Thijmstraat	1995[41][42]
Fontein		Oud Eik en Duinen

Fonteinen inpandig, niet - of beperkt toegankelijk

Naam/aanduiding	Kunstenaar/architect	Locatie	Jaar	Materiaal/uitvoering	Beheer	Opmerking	Afbeelding
Waterspuwer	H.P. Berlage	Kunstmuseum Den Haag	1935	baksteen, brons		In de Tuinzaal[43])
Marokkaanse fontein[44]	Aziz Bekkaoui[45]	Amare[46]	2022	tegels met glazuur		Zichtbaar v/a Turfmarktzijde
Deense Fontein	Arnold Krog	Vredespaleis	1914[47]	graniet, porselein		Binnentuin Vredespaleis, zie meer afbeeldingen
Fontein		Vredespaleis				In de tuin rond het paleis. Fontein links op de achtergrond[48]
Waterspuwer	Joh. Mutters jr.	Villa Ten Rande[49], Carnegielaan 11 (achtergevel)	1913	baksteen, brons		Zichtbaar v/a vijverfontein Eline Verepark
Fontein	André Volten	Schepelhal[50] Binnenhof	1992		RVB	Ten minste tijdens de Binnenhofrenovatie niet te zien.

Verdwenen fonteinen

Naam/aanduiding	Kunstenaar/architect	Locatie	Jaar	Materiaal/uitvoering	Beheer	Opmerking	Afbeelding
Spuipleinfontein[51]	Peter Struycken[52]	Spuiplein	1996[53]	Natuursteen		Niet teruggekeerd na oplevering Amare[54]
Waterspuwers[55]		Haagsche Bluf[56]	17xx[18]		Deka	Verdwenen of afgedekt bij de laatste verbouwing?
Fontein		Oostduinlaan[57]	1968-2014[58]			Niet teruggekeerd na herbestemming[59]
Vosmaerbron		Scheveningse Bosjes	1890-1942[60]			Beschadigd en na 1942 afgebroken[60]

Tijdelijke waterkunstwerken

• 1994 "Jumping Fountains" door Dirk Dijkstra Vijver Zuiderpark, ingang Loevesteinlaan Den Haag
• 2000 Tijdelijk kunstwerk / fontein in de Hofvijver, zie afbeelding Haags Gemeentearchief.

Externe verwijzingen

• Ontdek de fonteinen van Rotterdam en Amsterdam, een initiatief van Elise Heyligers.
• Het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) is als beheerder van het Binnenhof ook verantwoordelijk voor onderhoud, restauratie, demontage en opslag van de Binnenhoffontein tijdens de renovatie van het Binnenhof. Het voorlopig ontwerp voor de Binnenhof renovatie laat vermeldt dat de roltrappen in de Schepelhal verdwijnen maar noemt de fontein niet.
• Gemeente Den Haag, Dienst Stadsbeheer (DSB) is waarschijnlijk verantwoordelijk voor het beheer van alle fonteinen e.d. op openbaar gemeentelijk terrein[2][61]
• Deka Immobilien is sinds medio 2020 eigenaar van het winkelcentrum Haarsche Bluf. Volgens diverse bronnen zouden in dit winkelcentrum "twee 18-eeuwse Franse fonteinen" geplaatst zijn (mogelijk is dit een citaat uit één originele bron zoals een persbericht van de projectontwikkelaar). Na de laatste verbouwing, in 2018, is nog maar één fontein te vinden.

Literatuur

• "Den Haag in Beelden", Michiel van der Mast, Chris Nigten, Lex van Tilburg, 2015 Geschiedkundige vereniging Die Haghe
• "Van de kaart geveegd", "Van Stolkpark en Scheveningse Bosjes", Anneke Landheer-Roelants, 2020 Geschiedkundige vereniging Die Haghe

Bronnen, noten en/of referenties

1. Fonteinseizoen 2020 Rodi.nl
2. Leidraad voor waterelementen in de openbare ruimte, Heleen de Man, 2018. Dit document noemt 13 merendeels nieuwe fonteinen en behandelt de geluidsoverlast ervaren door omwonenden
3. Rijksmonumenten.nl
4. De huidige fontein dateert uit 1998 en is geschonken gelegenheid van het 750-jarig bestaan van Den Haag. Zie Hofvijverfontein voor de eerdere fonteinen.
5. De bron die de Hofvijver voedt is deze kunstmatige waterval aan "het einde" van de Haagse Beek, gemarkeerd met een dit kunstwerk. Mogelijk is de "bron" zelf ook buiten het fonteinseizoen meer of minder lang actief (zie inlaat Hofvijver).
6. Buitenkunst Den Haag Et in Arcadia Ego (Ook ik was in Arcadië). Gearchiveerd op 8 maart 2024.
7. Vervanging voor de fontein die er tussen 1882 en 1922 gestaan heeft.
8. Buitenkunst Den Haag - Bankapleinfontein. Gearchiveerd op 8 maart 2024.
9. NRC Handelsblad 1989-05-06 de fontein is een half jaar na in gebruik name al weer vernield door een vandaal, die in gebruik name moet dus eind 1988 geweest zijn.
10. Konkreet Nieuws "Water en roestvrij staal". Gearchiveerd op 30 maart 2023.
11. Fontein Anna van Buerenplein. Gearchiveerd op 31 juli 2022.
12. Anna van Buren-fontein - Mens & Dier in Steen & Brons. Gearchiveerd op 31 maart 2023.
13. Oplevering 't Haegse Hof
14. Buitenkunst Den Haag - "Echtelijke ruzie". Gearchiveerd op 17 januari 2024.
15. "Haagsche Courant", 1986-07-03, blz. 13, onthuld op 1986-07-02, zie Trouw, 1986-07-03
16. Herstel kunstwerk 'Echtelijke ruzie' garchiveerd 2022-08-11
17. Archipel & Willemspark, april 2009 "Met een grote hijskraan onthulde locoburge-meester Bruno Bruins op 12 juni 2004 het marmeren kunstwerk, dat in de fontein op het Burgemeester de Monchyplein staat, en daarmee werd het complex feestelijk geopend. Gearchiveerd op 20 juni 2023.
18. "18e eeuwse Franse fonteinen" volgens diverse teksten - bijvoorbeeld op "The Hague". Mogelijk is die tekst overgenomen van een persbericht of mededeling van de Geste groep / Gerard Stevers die de Haagsche Bluf origineel heeft ontwikkeld. Anno 2022 lijkt er overigens maar één fontein te zijn, namelijk deze op het centrale plein. Gearchiveerd op 7 december 2023.
19. "De zandloper" (1910) Ontwerp J. Limburg (fontein) en J.C. Altorf (leeuwen), zie ook Beelden in Den Haag. Gearchiveerd op 5 augustus 2022.
20. Buitenkunst Den Haag - Monument prinses Juliana. Gearchiveerd op 8 maart 2024.
21. Het "leeuwenmonument" of "de zandloper", opgericht ter herinnering aan de geboorte van prinses Juliana in 1909, was oorspronkelijk een fontein op het toenmalige Juliana van Stolbergplein. Na het bombardement op het Bezuidenhout is dit plein niet meer gereconstrueerd en het monument in 1956 (zonder fontein?) opnieuw op het Stuyvesantplein opgebouwd. Gearchiveerd op 21 september 2023.
22. Beelden in Den Haag vermeldt "Het water dat van bovenaf langs het mozaiek naar beneden loopt, symboliseert de woordenstroom van voordrachtskunstenaar Albert Vogel sr."
23. Albert Vogel - Mens & Dier in Steen & Brons. Gearchiveerd op 31 juli 2022.
24. Raadsvoorstel 1991-06-10 "Fontein Scheveningen badplaats"^[dode link] Bij de start van de herontwikkeling van de badplaats Scheveningen is in het begin van de zeventiger jaren de fontein op het oude Gevers Deynootplein gesloopt. Jarenlang was deze fontein een gezichtsbepalend en feestelijk element in de badplaats. Tijdens de planontwikkeling van de nieuwe badplaats is herhaaldelijk de vraag aan de orde geweest of het nieuw ontworpen Gevers Deynootplein wederom met een kunstwerk dan wel een fontein kon worden verrijkt. Voorgesteld wordt de schenking van een fontein op het Gevers Deynootplein van het Holland Casino Scheveningen te aanvaarden. Foto's Haags Gemeentearchief: het lege plein 1991-03-12, de nieuwe fontein 1992-05-21, de eerdere fontein in 1956
25. Een kunstmatige waterval in twee delen: eerst valt het water van de "watermuur", vervolgens stroomt het via parallelle goten, de "waterzebra", naar de volgende waterval om in de vijver te vallen.
26. Atelier Pro is verantwoordelijk voor het ontwerp van de Haagse Hogeschool inclusief de inrichting van de openbare ruimte met watermuur en waterzebra - zie ook "Kracht door wisselwerking", Hans van Beek, Architect. Gearchiveerd op 2 december 2023.
27. Raadsinformatie 1997-06-25^[dode link] "Waterzebra, vijver en het kunstwerk van Acconci zullen in september gereedkomen;" - verderop maakt inderdaad het kunstwerk "Park in het water" van Vito Acconci ook onderdeel uit van de openbare ruimte. op 4 februari 2023.
28. Beheermaatregelen openbare ruimte Laakhaven Hollands Spoor 1997-04-28^[dode link]
29. De herinrichting van de Vaillantlaan en het Vaillantplein is volgens een plan van Jo Coenen dat rond 2000^[dode link] definitief geworden is. De fontein zal tussen eind 2005^[dode link] en begin 2006^[dode link] gerealiseerd zijn (schriftelijke vragen). Gearchiveerd op 1 juni 2023.
30. 'De Vrije Zeeheld - Facebook' "De schildpaddenfontein is er sinds de verbouwing in 2000." Eerste Concernbericht 2000^[dode link] "De herinrichting van het Prins Hendrikplein wordt binnen afzienbare tijd afgerond."
31. Rijksmonument 530892, voormalige zetel Joegoslaviëtribunaal (ICTY), hoofdkantoor De Eerste Nederlandsche te 's-Gravenhage. Gearchiveerd op 19 januari 2024.
32. In 1915 opgericht ter herinnering aan de opening van het Vredespaleis in 1913. Gearchiveerd op 5 december 2023.
33. Mens & Dier in Steen & Brons Jhr. A.P.C. van Karnebeek
34. Mens & Dier in Steen & Brons Fontein met drie dansende meisjes. Gearchiveerd op 5 december 2022.
35. Buitenkunst Den Haag Fontein met drie dansende meisjes. Gearchiveerd op 8 maart 2024.
36. Alex Harteveld, tekening. Gearchiveerd op 6 augustus 2022.
37. Winkelcentrum Loosduinen
38. Onthulling fontein winkelcentrum Loosduinen. Gearchiveerd op 6 augustus 2022.
39. AEGON Headquarters - corporate landscapes^[dode link]
40. In ruil voor een naamswijziging naar AEGONplein heeft verzekeringsmaatschappij AEGON het Mariahoeveplein volgens een ontwerp uit 1996 heringericht en 20 jaar lang de kosten van onderhoud gedragen. Zelfs de voormalige snackbar Billie en Bessie en bloemenkiosk zijn in een bij het plein passend onderkomen ondergebracht. Het project is voltooid in 2002 en dit watergordijn is een van de zeven kunstwerken die onderdeel uitmaken van dit "corporate landscape" van West 8.
41. Raadsvoorstel "Stadsvernieuwingsplan Spoorwijk (Buurtpark/Alberdingk Thijmstraat)"^[dode link] 1994-06-08
42. NL.IMRO.0518.BP0263FSpoorwijk-40ON bestemmingsplan "Spoorwijk": "De vernieuwing van Spoorwijk is rond 1995 gestart met de aanleg van een buurtpark.". Gearchiveerd op 1 september 2022.
43. De fontein bevond zich oorspronkelijk in de binnentuin die na overkapping "Tuinzaal" wordt genoemd. Op oude foto's, zoals deze uit 2005 is nog gras voor de fontein zichtbaar.
44. Geschenk van de Marokkaanse gemeenschap om stil te staan bij 50 jaar Marokkaanse migratie in Nederland. Gearchiveerd op 6 december 2023.
45. Tweet Aziz Bekkaoui
46. De fontein in Amare^[dode link]
47. Ontwerp 1909 (Vredespaleis), voor het eerst getoond op de Baltische tentoonstelling 1914. Na de eerste Wereldoorlog opgebouwd in 1923.
48. Zie ook flickr
49. Rijksmonument villa Ten Rande Op o.m. het hekwerk draagt de villa nog steeds de oorspronkelijke naam, vandaar dat hier niet gekozen is om een nieuwe aanduiding te gebruiken. Gearchiveerd op 31 juli 2022.
50. “Tweede Kamercomplex, Nieuwbouw gebouw N” SteenhuisMeurs, mei 2019 de kunstwerken reageren op de locatie en bespelen de ruimte waar zij in staan [..] In de Schepelhal maakte André Volten (1925-2002) een fontein, ter plekke van de verdwenen singel.
51. Computergestuurde waterstralen, in wisselende kleur verlicht
52. Fontein Spui Den Haag. Gearchiveerd op 7 augustus 2022.
53. Vrij Glas leverde in 1996 de lenzen voor de verlichting van de fontein
54. Stadsbestuur wil geen fontein op het Spuiplein. Gearchiveerd op 5 juni 2023.
55. Zie detail 2009 en overzicht 2010 op Flickr. Gearchiveerd op 17 augustus 2022.
56. Zie plattegrond: in passage richting Vlamingstraat. Gearchiveerd op 3 december 2023.
57. Aan het huidige Oostduinplein stonden de kantoorpanden Oostduinlaan 73 (met de fontein op de foto) & 75. Gearchiveerd op 15 augustus 2022.
58. Oplevering complex - vertrek laatste huurder CB&I Nederland BV, start voor de herbestemming van het terrein
59. Het Shell-kantoor Oostduin is getransformeerd in het wooncomplex "Park hoog Oostduin" door cepezed. Daarbij is het "parkeerdek [..] als semi-openbare ruimte aangeheeld bij het park^[dode link]". Midden op dat parkeerdek bevond zich origineel een bassin met de fontein (foto op flickr). Gearchiveerd op 23 september 2023.
60. Eind 1942 kwamen de Bosjes in het Sperrgebiet te liggen. De bron is beschadigd door een granaatscherf. "Van de kaart geveegd", pagina 116 Foto Collectie Haags Gemeentearchief, fotograaf Visser van Weeren, A.M. Gearchiveerd op 28 oktober 2022.
61. Volgens de "Bijlage bij BSD/2013.1291" is ook een aantal monumenten en kunstwerken met fontein, waterspuwer of waterval onder beheer. Gearchiveerd op 9 augustus 2022.

Mediabestanden

Zie de categorie Fountains in The Hague van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.