Men streeft een vereniging na in één meertalige staat (een unitaire).[4], federale[1] of confederale[5] Deze politieke beweging is te onderscheiden van Groot-Nederland dat enkel de Nederlandstalige gebieden wil verenigen.[6] De naam van deze staat verschilt per organisatie, enkele veel gebruikte namen zijn de (verenigde/herenigde) Nederlanden/Lage Landen en hoofdzakelijk voor 1945 gebruikte men de naam Dietsland.
Terminologie
Dit streven noemt men Heelneerlandisme of Heel-Nederlandisme, soms ook de Heel-Nederlandse Gedachte. De termen Bourgondicisme[2] en Bourgondische Gedachte[7] komen ook voor, verwijzend naar het Bourgondische Kreits dat de Lage Landen verenigde in de 16de eeuw.
In de 20ste eeuw groeide een beweging die louter streeft naar verregaande samenwerking van de bestaande Lage Landse staten. Dit wordt de Beneluxgedachte genoemd en leidde tot de creatie van de Benelux Unie.[8]
Het streven naar een verenigde Lage Landen kent een lange geschiedenis, zo streefden de Nederlandse opstandelingen in het begin van de Tachtigjarige Oorlog naar het bevrijden van alle gewesten (zie Nadere Unie Van Brussel) maar faalde hier in. Dit ideaal om alle Lage Landen te bevrijden leefde nog tot de late 17de eeuw.[10] Na een jarenlange grens tussen noord en zuid kwam de eerste minister van de kortstondige Verenigde Nederlandse Staten (dat ongeveer het huidige België omvatte) Hendrik van der Noot met het voorstel aanhechting te zoeken bij het noorden.[11][12] Deels hierdoor werden de Lage Landen door Willem I verenigd onder het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, wat feitelijk het territorium omvat waar de Heel-Nederlandse gedachte naar streeft. Koning Willem streefde zelfs ernaar om de Rijn de Duitse grens te maken.[13] Deze staat eindigde al vroeg in 1830, maar liet een orangistische beweging achter die opnieuw aanhechting zocht bij het noorden. Zij organiseerde lokale comités en genoten op gemeentelijk vlak van gering succes.[14][15] In de 1860s werd nogmaals een voorstel gedaan van de Belgische kant door de toenmalige eerste minister, deze keer voor een confederatie, maar deze werd verworpen.[16][17]
Voor de Eerste Wereldoorlog en tijdens het interbellum kende, vooral België, ook een aantal minder relevante Heel-Nederlandse groepen zoals het Verbond der Lage Landen.[1] In de jaren 1934-1940 was het fascistische Verdinaso van Joris van Severen de grootste propagandist van de Heel-Nederlandse gedachte.[22] Vaak gebruiken (rechtse) Heel-Nederlandse kringen de Prinsenvlag of het Bourgondische Kruis.
In naoorlogse politiek
Na WWII kende de Heel-Nederlandse gedachte heel wat minder aanhangers door de associatie met de collaboratie. Toch hadden Heel-Nederlandse geschiedkundigen een belangrijke positie in de creatie van de Benelux economische unie.[8]Pieter Geijl, die eerst streefde naar een Vlaams-Nederlandse hereniging, werd een Heel-Nederlandse historicus en werkte samen met andere Heel-Nederlandse historici aan werken die één verenigde geschiedenis van de Lage Landen beschreven (bv. Nederlandsche Historiebladen en Algemene Geschiedenis der Nederlanden).[24]
Er zijn geen hedendaagse politieke partijen die streven naar een Heel-Nederland, wel zijn er politici die hier plannen voor hebben. In 2010 pleitte Matthias Storme (N-VA) ervoor dat Vlaanderen deel zou moeten worden van het Koninkrijk der Nederlanden als autonoom land, met zijn zogenaamd 'Plan N', en dat beide Brussel en Wallonië hier ook hun plaats zouden kunnen vinden. Dit kan men dus ook omschrijven als een Heel-Nederlands streven.[25] Ook Karel Anthonissen (ex-voorzitter Agalev[26]) staat achter dit plan, al dan niet met Luxemburg.[27]
Sommige politieke partijen staan ook achter verregaande samenwerking van de Benelux zoals de Nederlandse 50PLUS.[35] Ook de Vlaamse N-VA staat voor verdere Benelux samenwerking en pleit open voor een Benelux-leger.[36]
Indeling
Europees Heel-Nederland in haar expansieve irredentistische vorm bevat: 17 historisch Nederlandse gewesten, het voormalige Prinsbisdom Luik, 1 moderne Nederlandse provincie (Flevoland) en al dan niet verschillende Duitse grensgebieden.
↑ abcH.J.G. Waltmans, Hendrik Jan Gerardus (1962). De Nederlandse Politieke Partijen en de Nationale Gedachten, p. 121. Gearchiveerd op 8 november 2021 "Het Verbond der Lage Landen b.v. streefde wel een Heel-Nederlands nationaliteitsbesef na, maar binnen het kader van een Nederlands-Belgisch-Luxemburgse Unie, een herleving van de Verenigde Nederlanden in federatieve vorm."
↑Willy van Cauwelaert, Guido Convents, Wim Seghers, Doron Berenblit, Wouter ter Heide, Waarde Redactie - Europa. De Standaard. Gearchiveerd op 1 december 2021. Geraadpleegd op 12 augustus 2021. “In de Benelux wonen 25 miljoen mensen die wel vijf verschillende officiële talen gebruiken, maar die uiteindelijk veel dichter bij elkaar staan dan bijvoorbeeld Ieren en Bulgaren of Zweden en Maltezers. Daarom zie ik graag, zestig jaar na de stichting van de sociaal-economische Benelux, de eerste stappen naar een Gemenebest der Lage Landen onder de vorm van een statenbond.”
↑Vlaams Belang, Werkgroep 't Pennoen en Voorpost gebruiken de term Heel-Nederland in de zin van Groot-Nederland. Zij zien liever eerst een samengaan van de historisch Nederlandstalige gebieden voordat men zich waagt aan de gebieden die in de Heel-Nederlandse strekking er bovenop komen. Bijdragen in discussieblad Die Roepstem zwalken heen en weer tussen beide opvattingen. Wel zijn de openlijke doelstellingen van de organisatie onversneden Heel-Nederlands en dragen de eenheidsgedachte met Zuid-Afrika uit.