Hanafuda

Beginsituatie in een spelletje Koi-Koi

Hanafuda (花札, letterlijk "bloemenkaarten") zijn Japanse speelkaarten die voor verschillende kaartspelletjes worden gebruikt. Op de kaarten staan bloemen en andere planten afgebeeld, alsook verschillende dieren en culturele voorwerpen. De kaarten worden voornamelijk gebruikt in Japan, Zuid-Korea en Hawaï. In het Koreaans heten de kaarten hwatu (화투, letterlijk "bloemengevecht").

Geschiedenis

Kaartspellen werden voor het eerst in Japan geïntroduceerd door Portugese zeelieden tegen het einde van de 16e eeuw. Gokspelletjes met kaarten werden erg populair in Japan, en de regering verbood kaartspellen in een poging om gokken te verminderen. Mensen begonnen daardoor andere kaarten te maken die minder op Westerse kaarten lijken, maar waarmee nog steeds soortgelijke spellen konden worden gespeeld. Er was geen verbod op uta-garuta (kaartspellen met klassieke gedichten) omdat deze als educatief werden gezien, dus bloemenkaarten hadden soms gedichten erop om ze te vermommen als gedichtkaarten.

In het eind van de 19e eeuw werd het verbod op kaarten opgeheven, waardoor veel nieuwe kaartfabrikanten ontstonden, en het huidige beeld van hanafuda-kaarten al snel standaard werd. Het bedrijf Nintendo is ook origineel opgericht als kaartfabrikant in dezelfde periode, en Nintendo is nog steeds een van de voornaamste fabrikanten van hanafuda-kaarten in Japan.

Kaarten

De kaarten zijn aanzienlijk dikker en kleiner dan Europese speelkaarten: ongeveer 5,5 × 3,5 cm groot en bijna 1 mm dik. Ze worden gemaakt van onbuigzame materialen, meestal van karton en papier in Japan en van plastic in Korea.

In totaal zijn er 48 kaarten, in twaalf series van vier die voor de twaalf maanden van het jaar staan. In Japan zitten bij kaartsets vaak een reserve blancokaart, die ook in enkele spellen wordt gebruikt. In Korea zitten bij kaartsets meestal zes verschillende jokerkaarten die verschillend zijn per fabrikant.

Kaartrangen

De 48 kaarten in hanafuda worden in de meeste spellen onderverdeeld in vier rangen:

• 24 gewone kaarten,[a] waar alleen planten op staan afgebeeld,
• 10 strookjeskaarten,[b] waar naast de plant ook strookjes papier genaamd tanzaku op staan afgebeeld,
• 9 zaaikaaten,[c] in het Westen vaak "dierenkaarten" genoemd, waar dieren en voorwerpen op staan afgebeeld,
• 5 lichtkaarten,[d] waar dieren en voorwerpen op staan afgebeeld.

Bij Koreaanse kaarten worden lichtkaarten gemarkeerd met 光, het Chinese karakter voor "licht", om ze te onderscheiden van zaai-/dierenkaarten. Bij Japanse kaarten moeten de 5 kaarten uit het hoofd geleerd worden.

De vier rangen worden ook vaak respectievelijk 1-punts-, 5-punts-, 10-punts-, en 20-puntskaarten genoemd, naar de waarden van de kaarten in spellen zoals Hachi-Hachi en Hana-Awase, ook al gelden deze puntenaantallen lang niet in alle spellen.

Kaartoverzicht

Maand, plant	licht­kaarten (20 punten)	zaai­kaarten (10 punten)	strookjes­kaarten (5 punten)	gewone kaarten (1 punt)
Januari, den	kraan­vogel en zon		gedicht­strookje	2 gewone
Februari, pruimen­bloesem		struik­zanger[e]	gedicht­strookje	2 gewone
Maart, kersen­bloesem	gordijn		gedicht­strookje	2 gewone
April, blauwe regen		koekoek	gewoon strookje	2 gewone
Mei, iris		acht-planken-brug	gewoon strookje	2 gewone
Juni, pioenroos		vlinders	blauw strookje	2 gewone
Juli, struikklaver		everzwijn	gewoon strookje	2 gewone
Augustus, prachtriet	volle maan	ganzen		2 gewone
September, chrysant		sake-kopje	blauw strookje	2 gewone
Oktober, esdoorn		hert	blauw strookje	2 gewone
November,[f] wilg	Ono no Michi­kaze of paraplu­man	zwaluw	gewoon strookje	1 gewone[g]
December,[f] Anna Paulowna­boom	Chinese feniks			3 gewone

Voorbeelden van kaarten

• 
  Een voor­beeld van een typisch Japan­se set kaar­ten, gemaakt van karton en papier (geproduceerd in de periode 1926-1945)
• 
  Een voor­beeld van een typisch Kore­aanse set kaarten, gemaakt van plastic
• 
  Vroege hana­fuda-kaar­ten uit de 18e eeuw, met de hand ge­schil­derd. Eén kaart ontbreekt.

Spellen

Bij de meeste spellen die met hanafuda worden gespeeld, is het doel om zo veel mogelijk punten te scoren door kaarten te verzamelen, welke individueel of gecombineerd met andere kaarten punten opleveren. Kaarten worden verzameld door kaarten uit de hand en van een trekstapel te matchen met een kaart van dezelfde maand in het speelveld.

In Japan is het populairste spel Koi-Koi, gevolgd door Hana-Awase en Hachi-Hachi. In Korea is het populairste spel Go-Stop, ook wel bekend als Godori. In Hawaï is het populairste spel Sakura.

Noten

1. Gewone kaarten heten in het Japans kasu (カス, lett.: "bezinksel, rommel, uitschot") of sufuda (素札, lett.: "eenvoudige/onversierde kaarten"), en in het Koreaans pi (피)
2. Strookjeskaarten heten in het Japans tanzaku (短冊) of afgekort, tan (タン). In het Koreaans worden ze tti (띠, lett: "band, riem") genoemd. In het Engels worden strookjeskaarten regelmatig ribbons (linten) genoemd, ook al stellen het eigenlijk geen linten voor.
3. Zaaikaarten heten in het Japans tane (種, lett.: "zaden"), en in het Koreaans kkeut (끗).
4. Lichtkaarten heten in het Japans hikari (光, lett.: "licht"), en in het Koreaans gwang (피, lett.: "licht").
5. Vanwege de groen-met-gele kleuren lijkt de vogel op moderne kaarten meer op de zangbrilvogel (Zosterops japonicus) dan op een Japanse struikzanger, maar desalniettemin wordt de kaart in het Japans "struikzanger" (鴬, uguisu) genoemd. Vroeger tekende men de vogel op de kaart met minder bonte kleuren, waardoor hij meer leek op echte struikzangers.
6. November en december zijn in Korea omgedraaid ten opzichte van de standaardvolgorde in Japan.
7. De donderkaart van de wilg fungeert normaal als gewone kaart, maar in sommige spellen heeft hij een speciale functie, bijvoorbeeld als joker.

Externe links

• Flower cards

Mediabestanden

Zie de categorie Hanafuda van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.