Fort Pereyra

Fort Pereyra
Stelling van Antwerpen

Fort Pereyra (oorspronkelijk Fort Dambrugge soms ook vermeld als Fort Stuivenberg, Stuivenbergfort, Fort Pereira[1]) is een voormalig fort en een onderdeel van de stadsomwalling van Antwerpen ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog.

Kaart van Antwerpen uit de Atlas van Loon uit 1649 met het Zuidkasteel links op de kaart, het fort Pereyra bevond zich rechts buiten de kaart

Het fort lag grotendeels op de terreinen van het huidige Park Spoor Noord ter hoogte van de Viaduct Dam[2]. Ten tijde van de bouw heette het gebied Stuivenberg, een terp- en stuifzandheuvel in Antwerpen waarover een dijkweg liep door het omliggende moerasgebied en die de verbinding vormde tussen Antwerpen en Dambrugge.

De bouwwerken van het fort werden aangevat in 1592 als deel van de vijfde stadsvergroting, waartoe ook het Zuidkasteel behoorde.[3] Door de hoogteligging bevonden zich rond het fort verschillende graanmolens[4], onder andere de Katteberg, die er stond van voor 1578 tot 1845.[5]

In 1618 werd het fort vergroot en verplaatst.[6]^[bron?]

In 1702 werd het ten slotte gesloopt.

Ter verdediging van de stadsomwallingen bouwden de Fransen tijdens de belegering van 1812-1814 iets oostelijker (ter hoogte van de huidige Veldstraat)^[bron?] de Veldlunet Avy Stuivenberg, later bekend als Fort Carnot om de tegenstanders te beletten voordeel te halen uit deze hoogte.[2][7]

Bronnen, noten en/of referenties

1. Kroniek van Antwerpen 1501-1600. Geraadpleegd op 2 juni 2017.
2. Hugo Magielse, Forten op het spoorwegemplacement van Antwerpen-Dam (21 januari 2004). Geraadpleegd op 24 juni 2017.
3. Antwerpen - 19de- en 20ste-eeuwse stadsuitbreiding. inventaris bouwkundig erfgoed. Gearchiveerd op 1 september 2017. Geraadpleegd op 22 juni 2017.
4. Kaart uit 1689 met Fort Pereyra en omliggende molens. Geraadpleegd op 2 juli 2017.
5. Molen Katteberg. molenechos.org. Gearchiveerd op 10 juli 2023. Geraadpleegd op 1 juli 2017.
6. Ruimtelijk uitvoeringsplan 2060. stad Antwerpen (september 2012). Gearchiveerd op 10 juli 2023. Geraadpleegd op 2 juni 2017.
7. Sommige bronnen zien het Fort Carnot als de Franse naam voor het Fort Peyrera, andere waarschuwen voor verwarring tussen het Fort Stuivenberg wat het Fort Pereyra is en het lunet Stuivenberg dat uitgroeit tot het Fort Carnot.