|
Cultureel erfgoed in België .jpg) Het cultureel erfgoed in België is onderverdeeld in roerend cultureel erfgoed en immaterieel (cultureel) erfgoed. Het is een verzamelnaam voor zaken uit het verleden, dingen die gemaakt zijn door vorige generaties die vandaag de dag waarde hebben voor een gemeenschap en die belangrijk geacht worden om mee te nemen naar de toekomst.[1][2] Het zijn dus roerende en immateriële culturele uitingen die gemeenschappelijke betekenissen en waarden krijgen binnen een actueel referentiekader en die worden doorgegeven over generaties heen.[3] Roerend erfgoed zijn tastbare en verplaatsbare voorwerpen zoals schilderijen, wandtapijten, juwelen, gebruiksvoorwerpen,... maar ook documenten, foto's, archiefstukken,...[4] Immaterieel erfgoed zijn niet tastbare gewoontes of gebruiken zoals feesten, verhalen, liederen, rituelen, ambachten, tradities... UNESCO hanteert volgende definitie:
Immaterieel erfgoed is dus een levende vorm van erfgoed, die dynamisch en veranderlijk is. Het is te situeren binnen deze vijf domeinen:
Naast het cultureel erfgoed wordt er ook nog onroerend erfgoed onderscheiden, wat per definitie niet onder cultureel erfgoed valt. Het onroerend erfgoed wordt doorgaans aangeduid met een embleem, vastgelegd door het cultuurgoederenverdrag van Den Haag in 1954. Op 12 november 2002 werd gestart met de plaatsing ervan. Het kenteken wordt op de meest zichtbare plaats aangebracht en op een manier die het beschermd goed of het landschap niet beschadigt. Sommige objecten uit het culturele erfgoed zijn ook uitgeroepen tot Werelderfgoed door UNESCO zoals de Grote Markt van Brussel, de Vlaamse begijnhoven en de Neolithische vuursteenmijnen in Spiennes. In België is de bescherming van het onroerend erfgoed (monumenten, landschappen en archeologie) een gewestelijke bevoegdheid. Het beschermen van cultureel erfgoed is een gemeenschapsmaterie.
GeschiedenisHistorisch gezien zijn kerken en kastelen de eerste gevrijwaarde monumenten geweest, gevolgd door de werken van bekende en invloedrijke architecten, zoals Henry Van de Velde en Victor Horta. Tegenwoordig kan ieder bouwwerk (zoals arbeiderswoningen, boerderijen, herbergen, scholen of kapellen) of landschap (zoals parken en tuinen) die een zekere historische of socioculturele waarde vertoont als een monument worden bestempeld en opgenomen worden in het cultureel patrimonium van België. Daarnaast kunnen eveneens bepaalde objecten bestempeld worden als cultureel erfgoed, zoals het meubilair van een kerk, de vaste decoratie van een privéwoning of elk meubel dat speciaal ontworpen is voor de plaats waar het zich bevindt. Ook archeologische sites behoren tot het pakket. CultureelerfgoedwerkingErfgoedwerking is het geheel van taken en processen dat een kwaliteitsvolle zorg voor en omgang met cultureel erfgoed garandeert.[6] De erfgoedwerking heeft, volgens het Cultureelerfgoeddecreet van 23 december 2021, vijf functies die basistaken zijn in de werking:
In de cultureel-erfgoedwerking kunnen organisaties, musea,... worden bijgestaan door FARO. FARO is het steunpunt voor de cultureel erfgoedsector. Van statisch naar dynamisch erfgoedIn de erfgoedwerking wordt erfgoed gezien als iets dynamisch, als een werkwoord: erfgoed is erfgoed omdat mensen dat er van maken. De erfgoedstatus van een object, een gebruik of een ritueel is het gevolg van een proces, van een reeks beslissingen en handelingen. Het concept dynamisch erfgoed[7] werd daarom geïntroduceerd door Frijhoff omdat erfgoed "Iets is wat we in het heden met elkaar delen en gezamenlijk de moeite waard vinden om aan de toekomst door te geven[8]." Dat erfgoed vandaag de dag dynamisch is, is op te merken door de vele kunstwerken die in opspraak komen. Zo werden beelden van Leopold II in Oostende beklad met rode verf[9] en komen andere beelden van Leopold II meer en meer in opspraak[10]. In het voorbeeld van Oostende, haalt burgemeester Bart Tommelein aan dat "Koning Leopold II was belangrijk voor Oostende. Dat beeld gaat niet weg."[9] Het beeld betekent dus iets anders voor de burgemeester dan voor de mensen die het beklad hebben. Erfgoed is dus een moment of een proces waarin waarde en betekenis wordt gecreëerd[11]. Erfgoed is het directe gevolg van processen van betekenisgeving. Erfgoed is ook een emotienetwerk. Deze term en methode is ontwikkeld door Hester Dibbits en is te begrijpen als volgt:
Erfgoed zien als emotienetwerken maakt het mogelijk om niet één betekenis toe te kennen aan erfgoed maar te erkennen dat erfgoed meerdere betekenissen kan hebben. Zo roept het beeld van Leopold II andere emoties op voor de burgemeester dan voor de personen die het beeld gevandaliseerd hebben. Cultureel erfgoed per gewestVlaanderenIn Vlaanderen wordt actief onderzoek gedaan naar oa. Religieus erfgoed, Ruraal erfgoed, Varend erfgoed, Funerair erfgoed, Industrieel erfgoed en Medisch erfgoed. Er worden regelmatig activiteiten georganiseerd om het publiek te sensibiliseren, waarvan de jaarlijkse Erfgoeddag het bekendst is. Daarnaast worden uitzonderlijke stukken erfgoed verzameld in het Topstukkendecreet. Roerend erfgoed Zie Roerend erfgoed voor het hoofdartikel over dit onderwerp. In Vlaanderen wordt het roerend erfgoed beheerd door een erfgoedcel. Dergelijke cellen zijn actief in verschillende steden en coördineren lokale initiatieven met betrekking tot cultureel erfgoed. Onroerend erfgoedMonumentenzorg wordt in Vlaanderen geregeld sedert het Decreet tot bescherming van monumenten en stads- en dorpsgezichten van 3 maart 1976,[13] vervangen door het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013 (in werking sedert 1 januari 2015).[14] In uitvoering van het decreet publiceert de Vlaamse Regering een inventaris van het bouwkundig erfgoed onder de vorm van een systematische oplijsting per gemeente.[15] De jongste lijst dateert van 28 november 2013.[16][17][18] Immaterieel erfgoedIn Vlaanderen werd ten slotte ook een officiële lijst opgesteld voor erkend immaterieel cultureel erfgoed: de Inventaris Vlaanderen. WalloniëHet Agence wallonne du Patrimoine (AWaP) is in Wallonië de instantie die instaat voor het beheer en behoud van cultureel erfgoed en de classificatie van de geïnventariseerde objecten. Brussels Hoofdstedelijk GewestHet Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft een eigen Directie Cultureel Erfgoed (Frans: Direction du Patrimoine culturel). De dienst heette tot de zesde staatshervorming van 2011 Directie Monumenten en Landschappen (Frans: Direction des Monuments et des Sites de la Région de Bruxelles-Capitale).[19] De nieuwe naam geeft beter de gewestelijke bevoegdheden van de dienst weer op het vlak van het architecturaal, archeologisch, natuurlijk, roerend en immaterieel erfgoed.[20] Op haar website plaatste de DCE een aantal Inventarissen van het Brussels erfgoed:
De wettelijke bepalingen inzake het behoud van het onroerende erfgoed in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn opgenomen in het Brussels Wetboek voor Ruimtelijke Ordening (BWRO), dat van kracht werd op 5 juni 2004, en in diverse toepassingsbesluiten. Duitstalige GemeenschapHet beheer en de bescherming van het cultureel erfgoed in de Duitstalige Gemeenschap valt in principe onder de jurisdictie van Wallonië, maar deze heeft de bevoegdheid over monumenten en landschappen in de Duitstalige Gemeenschap afgestaan, die daarop een Königliche Denkmal-, Landschafts- und Ausgrabungskommission heeft opgericht. In deze streek zijn er openmonumentendagen die georganiseerd worden onder de naam Tage des offenen Denkmals. Lijsten van monumentenVlaanderen
Brussels Hoofdstedelijk GewestWallonië
Duitstalige GemeenschapZie ook
Externe linksBronnen, noten en/of referenties
 Zie de categorie Cultural heritage monuments in Belgium van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
|