|
Bankbiljet Een bankbiljet of bankbriefje (ook papiergeld genoemd) is doorgaans een officieel waardepapier van een land of gebied dat een wettige waarde garandeert zonder tussenkomst van derde. Het respecteert het grondrecht om de privacy te beschermen en kan op betrouwbare wijze op echtheid worden gecontroleerd. Er is geen enkel betalingsinstrument dat deze zo effectief combineert als bankbiljetten en muntstukken.[1] Een bankbiljet behoort tot het chartale geld en wordt officieel bekendgemaakt via publicatie. In België en Nederland verloopt dit via het Koninklijke Besluit en het staatsblad. De grondstoffen van bankbriefjes zijn o.a. katoen, linnen, polymeren en in mindere mate papier. De bankbiljetten worden geproduceerd door een beveiligde drukkerij in opdracht van een land en onder verantwoordelijkheid van een centrale bank gedistribueerd naar commerciële en secundaire banken. In Europa wordt dit het contantgeldstrategie van het Eurosysteem genoemd.[2] Echtheidskenmerken  Moderne bankbiljetten bevatten meerdere geavanceerde echtheidskenmerken dat elk individu eenvoudig kan verifiëren op authenticiteit via safescan, uv-lamp en zelfs met check-je-biljet-app van De Nederlandsche Bank.[3] In de eurobankbiljetten zijn verschillende echtheidskenmerken verwerkt zoals:[4] Voel, kijk en kantel het biljet
Niet alle echtheidskenmerken worden samen gecombineerd op elke soort bankbiljet. Bijvoorbeeld bankbiljetten van €50, €100, €200 en €500 verschillen van die op de lagere coupures, hetgeen deze hogere coupures nog veiliger maakt. Speciaal apparatuurEurobiljetten kennen ook aanvullende echtheidskenmerken en moeten met speciale apparatuur worden gecontroleerd zoals:[5]
ProductieDe Europese Centrale Bank berekent en wijst elk jaar productievolumes toe aan nationale centrale banken. De productiekosten zijn volledig voor de centrale banken (gefinancierd met seigneuriage-inkomsten) die eerst een goedgekeurde en strenge beveiligde drukkerij in Europa moeten aanduiden. Één drukkerij kan meerdere nationale banken van bankbiljetten voorzien. Zo hebben de Franse, Duitse en Italiaanse centrale banken in 2017 voor 1,7 miljard €50-biljetten geproduceerd.[6] Monetaire algoritmeHet monetaire algoritme voor het drukken van bankbiljetten gaat als volgt:[7]
Contantgeldstrategie van het EurosysteemHet Eurosysteem beschikt over twee verschillende voorraden met als doeleinde:[6] Logistieke voorraden
Strategische voorraden
Eerste bankbiljettenToen het papier werd uitgevonden door chinezen hebben Keizers dit doodeenvoudig in papiergeld veranderd. De materialen die toen werden gebruikt waren linnen, hennep, bamboe en de bast van de moerbeiboom. Het eerste papiergeld aan toonder was de "Hequan" tijdens Tang-dynastie in 618–907. Kooplieden konden deze in ontvangst nemen door hun metalen munten in bewaring te geven bij hun gilden. Dit inspireerde de autoriteiten en moedigden de kooplui aan hun metalen munten voortaan in bewaring te geven bij een financiële overheidsinstelling. In de plaats kregen zij "officiële biljetten" met een tegenwaarde genaamd ‘Fey-thsian’ of ‘vliegend geld’. Een Europeaan Marco Polo, een Venetiaanse handelaar en ontdekkingsreiziger, deed thuis zijn relaas over zijn avonturen in het rijk van het midden en sprak over papiergeld en vliegend geld maar niemand geloofde hem. Pas enkele eeuwen later in de 17de eeuw werd papiergeld in Europa ingevoerd.[8] [9] ZwedenHet allereerste Europese biljet met vaste waarde aanduiding komt uit Zweden van de eerste Centrale Bank en verwees naar een deponent, een deposito of een rente en wordt 'creditbiljet' genoemd. Voor dit biljet werd een dik wit handgeschept papier gebruikt met het woord BANCO als watermerk. Het is te bezichtigen in het museum onder de naam ‘Palmstrucher’. De eerste drie cijfers zijn gedrukt en het laatste cijfer werd handgeschreven toegevoegd (166x).[10] BelgiëIn België zijn de allereerste bankbriefjes voor chartaal betalingsverkeer uitgegeven in 1837 door Société Générale[10] en vanaf 1851 kreeg de Nationale Bank van België het uitgifteprivilege of alleenrecht om biljetten uit te geven.[11] NederlandIn Nederland zijn de allereerste bankbiljetten in 1814 gedrukt door Joh. Enschedé en Zonen na de oprichting van De Nederlandsche Bank, maar pas vanaf 1903 uitgegeven onder toezicht van de Nederlandse staat als wettig betaalmiddel.[12] Gemeenschappelijke Europese EuroIn 1999 werden de allereerste chartale eurobiljetten gedrukt en in 2002 uitgegeven. Artikel 10 van de Europese verordening nr. 974/98 van 3 mei 1998 bepaalt dat de eurobiljetten en euromunten de enige zijn die een wettig betaalkracht hebben in de lidstaten die deel uitmaken van de eurozone.[13] Biljetten in NederlandSinds de oprichting van De Nederlandsche Bank in 1814 is in de geschiedenis van het Nederlandse papiergeld vier benamingen te onderscheiden:
De uitgifte van muntbiljetten en zilverbons gebeurde alleen in uitzonderlijke omstandigheden zoals bij een noodcrisis wanneer gebrek was aan kleingeld. Lokale steden en bedrijven hebben daarnaast ook noodbiljetten en noodmunten uitgegeven. Inflatiebiljetten Wanneer een gewone inflatie ontaardt naar een oncontroleerbare situatie spreekt men over hyperinflatie. In dit geval zijn bankbiljetten niets meer waard en kan er amper met 100 miljard nog een brood worden gekocht. Deze situatie deed zich voor in 2008 met de Zimbabwaanse dollar.[14] Ook in de jaren 20 was dat met valuta Duitse mark het geval. Deze stond op het laagste punt aan 4,2 biljoen Duitse mark voor 1 Amerikaanse dollar. De inflatie was zo hoog dat de Duitse bankbiljetten werden gebruikt als kladpapier en behangpapier. Bij een hyperinflatie kent een bankbiljet geen intrinsieke waarde meer. Een voorbeeld, wanneer iemand zijn 100 biljoen aan Duitse mark als kladpapier wou verkopen in de jaren 20, zou geen koper hebben gevonden die meer wil geven dan de wettelijke waarde; want voor een potentiële koper was de 100 biljoen dezelfde hoeveelheid kladpapier.[14] Er zijn diverse oorzaken waarom hyperinflatie kan ontstaan:[14]
Meerdere uitgeversIn de meeste landen is de regel dat enkel de Centrale Bank de uitgifteprivilege of alleenrecht heeft om bankbiljetten uit te geven. Maar in sommige landen zoals Hongkong zijn er tot drie verschillende banken die hun officiële bankbiljetten met nieuwe valuta van 10, 20, 50, 100, 500 en 1000 Hongkongse dollar mogen uitgeven: De Standard Chartered Bank, The Hongkong and Shanghai Banking en Bank of China[15] Zie ook
Bronnen, noten en/of referenties
 Zie de categorie Banknotes van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
 Zoek bankbiljet op in het WikiWoordenboek.
|
.svg){kind=small}
