Het bedrijf werd aan het begin van de twintigste eeuw opgericht door de beeldhouwer Antonio Carli die in 1868 geboren was in Bagni di Lucca en in 1894 naar België was verhuisd.[1][2][3] Hij vestigde zijn atelier aan de L'Olivierstraat 46-48 te Schaarbeek.[4] Hij was de eerste zaakvoerder van het bedrijf.[1][5]
In het bedrijf waren verschillende familieleden actief, aanvankelijk als modelleur, het vervaardigen van matrijzen voor gipsafdrukken. Gekende familieleden waren zijn broer Carlo Carli (geboortedatum onbekend).[6][7] en daarnaast twee zonen van Carlo, te weten Giovanni Ornido Carli (roepnaam Ornido, 1887)[8][6] en Giovanni Ambrogio Guido (roepnamen Guido en Jean,1895).[9] Zij waren allen geboren in Bagna di Lucca.
Vergunningaanvraag door A. Carli Frères uit 1906
Er zijn geen bronnen over andere broers of familieleden in de open archieven van Schaarbeek, maar dit is niet uitgesloten gezien de archieven van Schaarbeek grotendeels vernield werden door een brand in 1911.[10][11]
Antonio Carli benoemde in de jaren 1940 zijn neef Guido (Jean) tot zaakvoerder.[12] Antonio Carli was ongehuwd en vroeg in 1950 het Belgisch staatsburgerschap aan, tegelijk met zijn neef Guido (Jean) Carli.[1] In datzelfde jaar adopteerde Antonio zijn neef Guido (Jean), die in de notariële akte werd aangeduid als beeldhouwer en uitgever van kunstbeelden.[13] Dat Guido (Jean) van modelleur was gepromoveerd tot beeldhouwer blijkt ook uit de opvallend grote productie met signatuur van Jean Carli.[14][15]
A. Carli Frères telde bij aanvang ongeveer twintig en op het hoogtepunt ongeveer honderd werknemers. Het bedrijf was commercieel actief in meerdere landen. Vanaf 1910 exposeerde de firma sculpturen in terracotta, brons en gips op alle belangrijke beurzen.[12] De producten werden verkocht via vertegenwoordigers in België en Frankrijk en de firma had depots in Parijs, Londen, Berlijn, Rome en Florence.[16]
Vergunningsaanvraag door A. Carli Frères uit 1909
Het is niet bekend wanneer het bedrijf is beëindigd. In 1949 vroeg Guido Carli, op dat moment zaakvoerder, bij de gemeente Schaarbeek voor het bedrijf een verlenging aan voor een duur van dertig jaar, in casu tot 1979. De gemeente keurde de aanvraag goed.[12] De aanwezigheid op een beurs in 1970 is echter de laatst bekende vermelding van de firma.[2][3]
Producten
A. Carli Frères was gespecialiseerd in het maken van religieuze beelden in gips en van goedkope decoratieve beelden zoals klokken, figurines, garnituren en vazen in gips en terracotta. De meeste beelden waren ontworpen in een kenmerkende vintage-stijl, die aanleunde tegen de art-nouveau- of art-decostijl, dikwijls in vele kleuren. Alle beelden in gips en terracotta werden in het atelier in serie geproduceerd met behulp van matrijzen die gemaakt waren door eigen modelleurs ('mouleurs en plâtre').
Daarnaast maakte het bedrijf duurdere klassieke en art-nouveau beelden van hoge kwaliteit in marmer, albast en brons.[14][17] Veel beelden waren geïnspireerd op oudere bestaande beelden, waarvan het bedrijf nieuwe varianten afleverde die de inspiratiebron in kwaliteit overtroffen. De firma produceerde ook op bestelling, dikwijls op basis van een afbeelding van een bestaand beeld.[16] Beelden in steen van een zelfde serie werden handmatig gereproduceerd en waren daarom altijd licht verschillend. Opvallend is een herhaling van een thema met lichte variaties, bijvoorbeeld een andere stand van het hoofd of licht verschillende kledij. De meeste beelden werden gemaakt in meerdere soorten albast met een hoekige marmeren sokkel. Het bronsgieten gebeurde in de 'Ateliers H. Dechaineux' in Schaarbeek.
In een latere fase was er, naast de kenmerkende beelden uit het verleden, een opvallend grote productie van religieuze beelden met signatuur van de beeldhouwer Jean Carli.[14][15]
De werknemers van het bedrijf A. Carli Frères in 1913. Links boven staat Gustave Van Vaerenbergh, op de bovenste rij in het midden Riccardo Aurili en vermoedelijk links onderaan de Carli's.
Beeldhouwers in dienst en onder contract
Naast Antonio en Jean (Guido) Carli en waarschijnlijk ook Ornido Carli waren meerdere beeldhouwers actief in het bedrijf.[18]
De Florentijnse beeldhouwer Riccardo Aurili werkte er van 1905 tot 1914. Hij was reeds een beeldhouwer van naam toen hij in dienst kwam.
Een van de bekendste en productiefste beeldhouwers was Gustave Van Vaerenbergh, aanvankelijk modelleur, maar in 1906 reeds aangesteld als beeldhouwer.[19][20] Hij maakte beelden in een breed scala van technieken van chryselephantines, bronzen pierrots[21]en bustes van jonge vrouwen in albast tot eenvoudige gipsen garnituurbeelden.[21][22] Die laatste werken zijn in kwaliteit ver verwijderd van zijn chryselephantines en marmeren en albaster beeldhouwwerken, maar ze waren ongetwijfeld belangrijk voor het commerciële succes van de onderneming A. Carli Frères.
Een merkwaardige figuur is Pietro (Pierre) Balestra (niet te verwarren met de 17e-eeuwse beeldhouwer Pietro Balestra (1672–1729)). Pietro Balestra was in 1872 in Turijn geboren en was in 1898 ingeschreven als buitenlandse leerling aan de academie van Parijs.[24] Hij emigreerde naar België[24] en woonde gedurende een langere periode in Gent.[25] Zijn naam vindt men ook terug op dezelfde beelden die eerder gesigneerd werden door Van Vaerenbergh of zelfs de typische heiligenbeelden van Jean Carli. Ook bij andere gipsafgieterijen vindt men zijn naam terug. Dit wijst op een beeldhouwer-modelleur in loondienst bij verschillende bedrijven of een zelfstandig beeldhouwer-modelleur die in opdracht van verschillende bedrijven werkte.[26][27]
Signatuur
De beelden in gips en terracotta dragen alle een serienummer[28] en dikwijls de markering in drukletters 'Made in Belgium'.[29] Kenmerkend voor de beelden van A. Carli Frères is dat 'Made in' boven 'Belgium' is gepositioneerd. Daarnaast wordt doorgaans de signatuur van een beeldhouwer vermeld. Behalve de initialen is deze signatuur meestal in kleine letters.
Soms is alleen de familienaam van de beeldhouwer vermeld, doch meestal ook het initiaal van de voornaam, bijvoorbeeld A. Carli[30], G. Van Vaerenbergh, S. Melani en J. Domisse, maar ook Guelfi of Aurilli. Een uitzondering is Jean Carli, die soms zijn voornaam voluit vermeldt, drukletters gebruikt en soms tot sierlijke handtekeningen overgaat. G. Carli (waarschijnlijk Giovanni Ornido Carli)[31] signeert in handschrift met een kenmerkende 'G'.
Opvallend is dat werken uit een serie die gesigneerd zijn door Gustave Van Vaerenbergh soms ook terugkomen met de signatuur Carli, A. Carli of G. Carli. Waarschijnlijk zijn dit kopieën van de beelden Van Vaerenbergh gemaakt na zijn vroegtijdig overlijden.[31] De lichte variaties in de beelden kunnen naast esthetische redenen ook het vermijden van auteursrechten tot doel hebben.
Op de bronzen beelden die gegoten werden in de 'Ateliers H. Dechaineux' in Schaarbeek is de naam van dat atelier soms vermeld.[32][33]
Verwarring
Er zijn geen banden tussen het bedrijf "A. Carli Frères" uit Schaarbeek en de beeldhouwers Auguste Carli en zijn broer François Carli uit Marseille.[34] en hun "Atelier-museum frères Carli" voor reproductie van beeldjes in gips.[35][36] Het is dus geen bijhuis van dit atelier-museum zoals dikwijls vermeld wordt.[37]
Door het gebruik van de signatuur "Carli" in diverse variaties worden de werken uit het atelier van A. Carli Frères zeer dikwijls foutief aan Auguste Carli en aan de Italiaanse beeldhouwer Giuseppe Carli (1915 - 1987) toegeschreven, zelfs wanneer er "made in Belgium" op vermeld staat.
Galerij
G. Van Vaerenbergh: Jeanne d'Arc (Chryselephantine)
Gustave Van Vaerenberg: Jongedame met muts (marmer)
Gustave Van Vaerenbergh: buste (brons)
Gustave Van Vaerenbergh: Pierrot (brons)
Gustave Van Vaerenbergh: Pierrots (gips)
Gustave Van Vaerenbergh: Vaas (gips)
Gustave Van Vaerenbergh: Jong meisje (gips)
Riccardo Aurili: Mignon (albast)
Referenties
↑ abcKamer der Volksvertegenwoordigers: Naturalisatie aanvragen 11 januari 1950:1. Aanvraag van de heer Antonio Carli : De heer Carli is geboren te Bagni di Lucca (Italië), op 19 November 1868. Hij woont in België sedert 1894 en is patroon-gipsbeeldjesmaker te Schaarbeek (Brabant). 2. Aanvraag van de heer Giovanni, Ambrogio, Guido Carli: De heer Carli is geboren te Bagni di Lucca (Italië), op 23 Maart 1895. Hij woont in België sedert 1920 en is gipsbeeldjesmaker te Schaarbeek (Brabant).https://www.dekamer.be/digidoc/OCR/K3138/K31380659/K31380659.PDF. Gearchiveerd op 14 april 2023.
↑Schaarbeek L'Olivierstraat. Brussels Hoofdstedelijk Gewest INVENTARIS VAN HET BOUWKUNDIG ERFGOED. Gearchiveerd op 28 maart 2023. Geraadpleegd op 28-3-2023.
↑Hij staat in het Belgisch Staatsblad vermeld als "eigenaar, patroon gipsbeeldjesmaker"
↑In de open archieven staat Carli Carlo aangeduid als vader van de bruidegom (Giovanni Ornido), maar er is geen geboortedatum vermeld.
↑Beroep: "Mouleur en plâtre" (Gipsmatrijzenmaker). Dit beroep staat op een document van 1909. Het is waarschijnlijk dat hij later "beeldhouwer" werd. Deze promotie zien we ook bij zijn broer Jean Carli, die in 1909 ook als "mouleur en plâtre" stond vermeld en bij Gustave Van Vaerenbergh.
↑Op basis van de huwelijksakte waarbij "Jean Carli" (geboren in 1895) optreedt als getuige van het huwelijk van Giovanni Ornido Carli is het duidelijk dat "Jean" Carli en "Guido" Carli dezelfde persoon betreft.
↑Een anonieme bron op de website 2dehands.be vermeldt "Ambrosio Carli" als één van de broers. Daar zijn echter geen bewijsstukken van terug te vinden. Er kan verwarring zijn met de tweede voornaam van Jean Carli (Giovanni Ambrosio Guido Carli), anderzijds kan deze tweede naam van Jean Carli verwijzen naar een dicht familielid, bijvoorbeeld een oom, zoals gebruikelijk in de naamgeving in Italië.
↑ abcArchief Gemeente Schaarbeek: dossier commodi et incommodi (Bron: gemeentearchieven van Schaarbeek, (X.B.01) S04.D327)
↑ abArchief gemeente Schaarbeek: dossiers "Carli" "commodi et incommodi" 5 juni 1909 nr. 616 en 25 oktober 1910 nr.1014/8864.(Bron: gemeentearchieven van Schaarbeek, (X.B.01) S04.D327)
↑ abDe naam Pietro Balestra vindt men terug in de archieven als buitenlandse leerling van de École nationale supérieure des Beaux-Arts in Parijs in het academiejaar 1898.
↑Verschillende bronnen vermelden dat het werken betreft die gemaakt zijn naar de 17e-eeuwse beeldhouwer Pietro Balestra 1672 – na 1729). Dit lijkt niet correct wanneer men het ruime oeuvre van door P. Balestra gesigneerde werken overschouwt.
↑Er zijn bronnen die de identiteit van A. Carli bevestigen. De signatuur van A. Carli zou van de zaakvoerder Antonio Carli kunnen zijn, maar een andere mogelijkheid is bijvoorbeeld Ambrogio Carli, de onbekende broer die enkel genoemd wordt in de overlevering en die in geen enkele bron vermeld wordt.
↑ abEr is geen enkele betrouwbare bron die aantoont dat G.Carli het pseudoniem van Gustave Van Vaerenbergh zou zijn. Hoewel de meeste internetsites vermelden dat G. Carli een pseudoniem is van Gustave Van Vaerenbergh is het waarschijnlijker dat "G. Carli" staat voor Giovanni Carli, dit kan Giovanni Ornido Carli of Jean Carli (die later als zaakvoerder optreedt als "Guido" Carli) zijn, het meest waarschijnlijke is Ornido, aangezien Jean Carli steeds met zijn eigen naam signeerde.
_S04.D327.jpg)
_S04.D327.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)