Europese artikelnummering

Codering GTIN-13
de cijfers met code L
de cijfers met code G
de cijfers met code R

De Europese artikelnummering, ook GTIN-13 of EAN-13 genoemd, is een systeem voor het nummeren van artikelen (een nummer per variant, niet per exemplaar) en voor de bijbehorende streepjescode (ook wel 'barcode' en 'zebracode'), dat wereldwijd wordt toegepast in winkels ten behoeve van kassa-afhandeling en voorraadadministratie. GTIN staat voor Global Trade Item Number, 13 is het aantal cijfers (12 met daarachter een controlecijfer). EAN staat voor European Article Numbering.

Het controlecijfer is zodanig dat de som van de cijfers op oneven posities plus drie maal de som van de overige cijfers een 10-voud is. Voor nummers die beginnen met 87 (zoals bij nummers uitgegeven in Nederland) geldt dus dat toepassing van de sommatieformule op de resterende cijfers een 10-voud plus 1 oplevert.

Voor nummers die met een 0 beginnen is zowel het controlecijfer als de streepjescode identiek aan die van de UPC-code voor het nummer zonder die 0. De streepjescode heeft dus niet meer streepjes. EAN-leesapparatuur kan dus ook de UPC-codes lezen, het zet alleen een 0 voor het UPC-nummer. Ook nummers die met een ander cijfer beginnen hebben hetzelfde aantal streepjes.

Een Internationaal Standaard Boeknummer is een gewoon GTIN-13 nummer, beginnend met 978 of 979 (de codes voor "boekland"), ook voor Nederlandse boeken dus niet met 87.[1]

Opbouw GTIN-13-cijferreeks

Nemen we als voorbeeld een streepjescode met het nummer 87 10400 31114 0

  • 87 betekent dat GS1 Nederland (voorheen EAN Nederland) dit nummer heeft uitgegeven (de 'systeemcode'). EAN-organisaties in andere landen hebben een ander tweecijferig getal (België heeft nummer 54). Startgetal 87 zegt overigens niet dat dit artikel in Nederland is gemaakt.
  • Het vervolg van het nummer, 10400, is het nummer dat de aanvrager krijgt (het 'aansluitnummer'). De systeemcode en het aansluitnummer samen worden het 'bedrijfsnummer' genoemd. In dit geval verwijst bedrijfsnummer 87 10400 naar Albert Heijn. Een bedrijf kan meerdere aansluitnummers krijgen.
  • Daarna is 31114 de code voor een bepaald artikel; codes die veel op elkaar lijken kunnen toch heel verschillende producten aanduiden.
  • Het laatste, hier het cijfer 0, is het controlegetal; dat kan ook een ander getal zijn. Het dient als hulpcijfer voor de kassa in geval een van de streepjes is beschadigd.

De opbouw zoals die hierboven is beschreven is niet voor alle systeemcodes/GS1-organisaties hetzelfde. Sommige GS1-organisaties geven langere of kortere bedrijfsnummers uit. Het artikelvolgnummerdeel varieert dienovereenkomstig. Daarom is het niet aan te raden om het GS1-artikelnummer of Global Trade Item Number GTIN op te splitsen, maar altijd de volledige 13-cijferige reeks te nemen ter unieke identificatie van een artikel.

De opbouw van de eerste 12 cijfers van het ISBN wijkt ook enigszins af.

De streepjescode

GTIN-13 is een uitbreiding van de UPC-code. Hij bestaat sinds 1974 en lijkt de nieuwe wereldstandaard te worden. Vrijwel alle verpakte producten die in Nederland en België in de schappen liggen hebben een GTIN-13-code, dus een reeks van dertien cijfers. De internationale standaardiseringsorganisatie GS1 heeft een coördinerende functie en geeft codes uit aan fabrikanten die een nieuw product op de markt brengen.

Bij de uitbreiding van de UPC naar de GTIN-13 code werd er één extra cijfer toegevoegd, vóór de 12 cijfers van de UPC-code. Om GTIN-13 compatibel te maken met UPC heeft de GTIN-13-streepjescode dezelfde opbouw als de UPC-streepjescode, met hetzelfde aantal streepjes. De hardware en software voor het lezen van de streepjes op zich hoefde daardoor niet aangepast te worden, wel de software voor het vertalen van de linkerserie streepjes in een cijferserie (eerst 6, nu 7 cijfers), en voor het controleren van het controlecijfer, voor het berekenen waarvan het extra cijfer wordt meegenomen. Dit gebeurt op de volgende manier:

Opbouw GTIN-13
1e cijfer 2e - 7e cijfer 8e - 13e cijfer
0 LLLLLL RRRRRR
1 LLGLGG RRRRRR
2 LLGGLG RRRRRR
3 LLGGGL RRRRRR
4 LGLLGG RRRRRR
5 LGGLLG RRRRRR
6 LGGGLL RRRRRR
7 LGLGLG RRRRRR
8 LGLGGL RRRRRR
9 LGGLGL RRRRRR

Hierbij staat een L voor codering met gewone linker codes, zoals in UPC, en G voor codering met het 1-complement van de gewone linker codes in omgekeerde volgorde, de R-code is het 1-complement van de L-code, dus de G-code in omgekeerde volgorde:

Codering GTIN-13
cijfer L-code G-code R-code
0 0001101 0100111 1110010
1 0011001 0110011 1100110
2 0010011 0011011 1101100
3 0111101 0100001 1000010
4 0100011 0011101 1011100
5 0110001 0111001 1001110
6 0101111 0000101 1010000
7 0111011 0010001 1000100
8 0110111 0001001 1001000
9 0001011 0010111 1110100

In de codering staat de 0 voor wit en de 1 voor zwart. Ieder van deze getallen van 7 bits representeert een reeks van 7 eenheidsstreepjes. Het zijn 30 verschillende getallen, behorend tot de 40 getallen waarbij de streepjes twee zwarte balken (niet meer of minder) op een witte ondergrond vormen. De L- en G-cijfers kunnen met elkaar gecombineerd worden, doordat ze allemaal met wit beginnen en met zwart eindigen.

De afbeeldingen tonen de L-, G- en R-cijfers tegen een gekleurde achtergrond. De R-cijfers zijn het negatief van de L-cijfers en de G-cijfers zijn gespiegelde R-cijfers.

De complete code begint met een witte zone, gevolgd door, in zwart, 2 dunne lange streepjes, 12 korte van variabele dikte, 2 dunne lange, weer 12 korte van variabele dikte, en 2 dunne lange, in totaal 30. De ruimten tussen de zwarte strepen zijn witte strepen van variabele dikte, in totaal 29: 1 dunne lange, 1 tussen een lange en een korte zwarte streep, 11 korte, 1 dunne tussen een korte en een lange zwarte streep, 1 dunne lange, 1 dunne tussen een lange en een korte zwarte streep, 11 korte, 1 tussen een korte en een lange zwarte streep, en 1 dunne lange.

Meestal staat het eerste cijfer onder de witte zone links, de rest van de cijfers elk precies onder de serie van bijbehorende zeven witte en zwarte eenheidsstreepjes (de zwarte strepen kunnen natuurlijk wel een beetje links of rechts boven het cijfer staan, afhankelijk van de dikte van de twee witte strepen), en het teken > in de witte zone rechts. Soms staat het nummer er zonder deze precieze positionering onder, en dan ook zonder het teken >.

Ook als de onderkant met cijfers en verlengingen van streepjes niet aanwezig is of niet gescand wordt, doet al of niet op zijn kop scannen geen afbreuk aan de eenduidigheid van het resultaat, nog los van de controlemogelijkheid met het controlecijfer. Op zijn kop worden de 6 R-codes in de rechterhelft namelijk 6 G-codes in de linkerhelft, wat niet voorkomt.

Streepjescode zelf maken

VBA

Gebruik:

  • Te gebruiken lettertype bij deze code: Code EAN-13 van Eaglefonts
  • Met of zonder controlecijfer, dit wordt ALTIJD gegenereerd.
  • VBA:
EANtekst = EAN(MijnString)
EANtekst = EAN("12345")
EANtekst = EAN("1234567890123")
  • Excel (in cellen):
=EAN(MijnCel)
Function EAN(Invoer As String) As String
    
    Dim C(1 To 13), CS, i As Integer
    Const L = 65, G = 75, R = 97
    ' Opruimen
    Invoer = Right(String(12, "0") & Left(Invoer, 12), 12)
    ' Klaarzetten
    For i = 1 To 12
        C(i) = Val(Mid(Invoer, i, 1))
    Next
    'CheckSum maken
    CS = C(1) + C(3) + C(5) + C(7) + C(9) + C(11) + ((C(2) + C(4) + C(6) + C(8) + C(10) + C(12)) * 3)
    'Controlegetal genereren
    C(13) = (10 - (CS Mod 10)) Mod 10
    
    '1e cijfer
    EAN = Left(Invoer, 1)
    '2e t/m 7e cijfer
    EAN = EAN & Chr(C(2) + Choose(C(1) + 1, L, L, L, L, L, L, L, L, L, L))
    EAN = EAN & Chr(C(3) + Choose(C(1) + 1, L, L, L, L, G, G, G, G, G, G))
    EAN = EAN & Chr(C(4) + Choose(C(1) + 1, L, G, G, G, L, G, G, L, L, G))
    EAN = EAN & Chr(C(5) + Choose(C(1) + 1, L, L, G, G, L, L, G, G, G, L))
    EAN = EAN & Chr(C(6) + Choose(C(1) + 1, L, G, L, G, G, L, L, L, G, G))
    EAN = EAN & Chr(C(7) + Choose(C(1) + 1, L, G, G, L, G, G, L, G, L, L))
    'Middelste scheiding
    EAN = EAN & "*"
    'Rechtse cijfers
    EAN = EAN & Chr(C(8) + R) & Chr(C(9) + R) & Chr(C(10) + R) & Chr(C(11) + R) & Chr(C(12) + R) & Chr(C(13) + R)
    'Afsluiten
    EAN = EAN & "+"
    
End Function

Kortere nummers

GTIN-8 (ook EAN-8 genoemd) is een variant met nummers van 8 cijfers (7 met daarachter een controlecijfer), en een kleinere streepjescode. Deze wordt gebruikt voor kleine en sterk gekromde artikelen. Het eerste cijfer is niet 0 of 2 (deze zijn voor niet-wereldwijd gebruik, zoals een artikel dat maar in één winkelketen wordt verkocht, met het nadeel dat via deze code online informatie over het artikel vinden mogelijk niet lukt). Er zijn dus wereldwijd 8 miljoen nummers beschikbaar. De eerste twee cijfers zijn voor Nederland weer 87 (100.000 nummers). Het werkt hetzelfde als de Universal Product Code, maar dan met twee compartimenten van vier in plaats van zes cijfers. Het controlecijfer is zodanig dat de som van de cijfers op, van rechts geteld, oneven posities plus drie maal de som van de overige cijfers een 10-voud is. Voor nummers die beginnen met 87 geldt dus dat toepassing van de sommatieformule op de resterende cijfers een 10-voud plus 9 oplevert.[2]

Ook als de onderkant met cijfers en verlengingen van streepjes niet aanwezig is of niet gescand wordt, doet al of niet op zijn kop scannen geen afbreuk aan de eenduidigheid van het resultaat, nog los van de controlemogelijkheid met het controlecijfer. Op zijn kop wordt een R-code namelijk een G-code, die niet voorkomt.

Scanners voor GTIN-13 kunnen meestal ook GTIN-8 scannen.

Een en ander geldt analoog bij een ander even aantal cijfers.

Energiesector

Zie EAN-codeboek voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Elke Nederlandse aansluiting voor gas en elektriciteit heeft een eigen 18 cijferige EAN-code. De netbeheerders en leveranciers van energie gebruiken deze EAN-codes voor onderlinge communicatie. De netbeheerder geeft iedere aansluiting een EAN-code. De EAN-code van een aansluiting is terug te vinden in het EAN-codeboek.[3] Dit kan iedereen inzien via een gratis toegankelijke website.

Zie ook